NAUČNICI OTKRILI

Šta je razlog propasti civilizacije Maja

Uprkos nevjerovatnim dostignućima u astronomiji, arhitekturi i matematici, klasična era civilizacije Maja doživjela je kolaps prije oko 1.000 godina. Istoričari dugo sumnjaju da je razlog njihovog nestanka bila suša, ali dokazi te tvrdnje nijesu bili dovoljno jasni.

Savremena sofisticirana tehnika, međutim, ne samo je potvrdila tu teoriju, već je dala i prilično precizne mjere o suši koja je vladala u to vrijeme.

Jezero Čičankanab, na poluostrvu Jukatan, nalazilo se dovoljno blizu centra majanske civilizacije da bi moglo da pruži precizne podatke o klimi u toj regiji. Sredinom 90-ih uočene su promene u odnosu teških i lakih izotopa kiseonika u školjkama na dnu jezera, pa su one pokazale da su posljednje godine klasičnog perioda Maja bile relativno suve.

Ipak, mjerenja u tom periodu nijesu mogla da ukažu na to koliko je taj period zaista bio suv u odnosu na pređašnje ili kasnije periode.

Da li su klimatske promjene zaista bile toliko snažne da sruše civilizaciju koja je imala najnapredniji sistem pisanja i bila u stanju da izgradi veličanstvene gradove?

Studija objavljena u magazinu Sajans daje odgovor na to pitanje i pokazuje da se klima Centralne Amerike u tom periodu dramatično promijenila, ali još ne znamo zašto.

Student Univerziteta Kembridž Nikolas Evans izmjerio je izotope kiseonika i vodonika u molekulama vode, zarobljenim u naslagama gipsa koje su prikupljene prilikom bušenja dna jezera.

Evans i njegove kolege su zaključili da je došlo do smanjenja godišnje količine padavina između 41 i 54 odsto unutar tog vodnog područja jezera, i to tokom nekoliko dužih perioda unutar 400 godina.

Vlažnost vazduha je opala za dva do sedam odsto, što možda zvuči skromno, ali je zaista imalo važan učinak na isparavanje.

To je rezultiralo drastičnim posljedicama po poljoprivrednu proizvodnju, a tokom najekstremnijih godina bilo je i gore. Malo bi civilizacija u to vrijeme imalo dovoljne zalihe hrane da prežive, pa izgleda da ni gradovi Maja nisu bili izuzetak...

Danas je nivo padavina sličan onome iz perioda kada su Maje bile na svom vrhuncu. Ipak, sa poljoprivrednim sistemom fokusiranim na žedne usjeve, kao što je pamuk, vjerovatno da nisu mogli da prežive sa količinom padavina koja je nekim drugim civilizacijama bila dovoljna. Postoje dokazi da su suše često pogađale cijela područja istovremeno.

Kultura Maja nije izumrla krajem razdoblja kasne Antike, ali su tada broj ljudi i njihova tehnologija bili znatno manji i slabiji, a oni sami preorijentisani na stalne izvore vode.

Proučavanje toga zašto je neka civilizacija propala pruža nam važne smjernice o opasnostima koje i nama prijete.

Činjenica da je majanske gradove u propast odveo pad količine padavina na stepen na kome su druge kulture mogle uspješno da se razvijaju, pokazuje nam da je brzina klimatskih promjena obično važnija od apsolutne maksimalne temperature ili količina padavina.