PROZOR U SVIJET

Od danas u pogonu - super teleskop Alma

U čileanskoj pustinji Atakama, nalazi se mreža najsavremenijih antena. Najveći radio-teleskop u svijetu nazvan je Alma i čini ga 66 antenskih sistema. Gigantsko oko zaviriće u svemir prvi put ove sedmice.

Središte pustinje, najsuvlje područje planete Zemlje, pretvorilo se u naučni istraživački centar. Veliki izazov za naučnike i nove tehnologije locirane na 5.000 metara nadmorske visine, gdje su temperaturne razlike prilično ekstremne. 

Radio teleskop Alma je u dovoljnoj mjeri otporan na vrućine, čak i one preko 50 stepeni. Tehnički poduhvat nije bio nimalo jednostavan, a uloženo je više od milijardu eura. Time je najnoviji astronomski poduhvat postao najskuplji te vrste do sada. „To vam je kao u vrijeme kada se  prvi put kroz jedan teleskop, nebo moglo posmatrati golim okom“, priča ponosno menadžer projekta,Vofgang Vild.

Same antene najkompleksnije su i najprogresivnije do sada. Registrovaće promjene u magnetnom polju u submilimetarskim vrijednostima. Najnoviji radio teleskop bi mogao da se uporedi sa okom veličine 16 kilometara.

„Onog trenutka kada su aktivirane sve antene, performanse sistema su nevjerovatne“, kaže Vild. Ono što bi Alma trebalo da zabilježi, otvoriće astronomima prozor u svemir. Cilj je razotkrivanje misterije o porijeklu univerzuma. 

Sve je počelo ovako...

Priroda je stvorila veliku raznovrsnost. Prosto je nezamislivo da je ono što nas okružuje rezultat duge kosmičke evolucije. Pri tome, ta raznovrsnost pejzaža i staništa zasnovana je na samo sto različitih hemijskih elemenata. Ugljenika ima u unutrašnjosti zvijezda, a metali poput zlata i titana nastaju kada zvijezde eksplodiraju. Djelovi se prostiru svemirom, a time distribuiraju svi elementi.

Iz tog procesa stvaraju se i razni oblici oblaka, koji doprinose stvaranju novih zvijezda. Drugim riječima, kosmički ciklus rađanja i smrt, stalno je u pokretu. Ali kako je sve počelo? Teleskop Alma astronomima bi trebalo da omogući uvid u proces koji traje više od 13 milijardi godina. 

Tehnika na granici izdržljivosti 

Većina djelova ovog sistema dolazi iz Nemačke. Preciznost mjerenja od presudnog je značaja. Takođe je bila važna i u postavljanju antenskih sistema, naročito u konstrukciji teleskopskog ogledala koje se pruža 12 metara u visinu. Takođe, svi elementi moraju imati iste karakteristike. Jedino tako je smislena upotreba tzv. interferometra. 

„Odstupanja nema, sve mora biti veoma precizno, jedino tako je precizna obrada signala moguća. Kada bi jedna antena imala barem malo drugačiju, višu poziciju, to bi dovelo do greške u mjerenjima", kaže peter Fasel, nadležan za visokotehnološku antensku tehnologiju.

Projekat nije zaživio preko noći. Bila su neophodna obimna testiranja. Tehničari i inženjeri su morali da utvrde da li je precizno, sinhronizovano pozicioniranje antena moguće, naročito u regionu, koji je za izgradnju najvećeg radio teleskopa bio predviđen. Onog trenutka kada je dato zeleno svjetlo, specijalna vozila za transport velikih konstrukcija dopremila su opremu iz Nemačke. Tehnologija iz Evrope omogućila je sklapanje antenskih konstrukcija, tačno u milimetar. (Dojče vele)