[ Izvor: RTS, Objavio: I. P. ]

JUBILEJ

Semafor napunio 150 godina

Danas je uobičajeni predmet na skoro svakoj raskrsnici. Često se ljute na njega. Nerijetko ga i psuju. Ponekad i pohvale kada uhvate "zeleni talas". Ali bez njega ne bi mogao da se zamisli moderni saobraćaj.

Dobri, stari semafor napunio je 150 godina. Uprkos tome što ga danas uzimamo zdravo za gotovo, prije 150 godina sve važnije saobraćajne pravce i raskrsnice regulisali su policajci.

Sve se to, međutim, promijenilo decembra 1868. godine kada je prvi semafor postavljen u Londonu.

Na visini od oko šest metara stajao je nad raskrsnicom ispred Vestminsterske palate.

Sa više od 1.000 pogibja na londonskim putevima, nadležni su morali nešto da urade kako bi doveli u red prijestoničke saobraćajnice. Željeznički inženjer DŽon Pik Najt znao je rješenje.

Imajući u vidu pronalazačevo zvanje, ne iznenađuje činjenica da je prvi semafor neodoljivo podsjećao na željezničku signalizaciju, a imao je i pokretne ruke, koje je ručno pomoću poluga kontrolisao policajac.

Za noćni režim tu su bile crvene i zelene gasne lampe. Ipak, napori londonskih vlasti da poprave bezbjednost u saobraćaju bili su prilično kontroverzni.

"Direktna kontrola kretanja, 'stani, kreni', nije se baš dopala viktorijanskom liberalnom društvu", kaže za NBC News Dejvid Runi sa Univerziteta u Londonu.

U to vrijeme, London je vapio za kontrolom saobraćajnica. Populacija grada "eksplodirala" je sa tri miliona 1861. na sedam 1910. godine.

Ipak, "karijera" prvog semafora bila je kratka. Poslije samo mjesec dana rada, curenje gasa izazvalo je seriju eksplozija u kojima je policajac pretrpio ozbiljne povrede.

Od tada, London je čekao više od pola vijeka na električne semafore, koji su sredinom 1920-ih godina došli iz SAD i počeli da se postavljaju na brojnim saobrajnicama u gradu.

Moderni električni semafori su američki izum, a prvi, sa crvenim i zelenim svjetlima je postavljen 1912. u Solt Lejk Sitiju.

Osmislio ga je policajac Lester Vajer. U istom gradu, pet godina kasnije, počeo je sa radom i prvi umreženi sistem semafora, kojim se upravljalo sa jednog mjesta i regulisao je saobraćaj na šest raskrsnica.

Automatska kontrola umreženih raskrsnica je uvedena marta 1922. u Hjustonu u Teksasu.

Prvi semafor koji je regulisao saobraćaj u sva četiri smjera na raskrsnici, i sa tri boje, napravljen je 1920. godine u Detroitu.