NOVA TEORIJA

Spavamo da bismo zaboravili?

Pitanje "zašto spavamo" jedno je od onih na koje ljudi već hiljadama godina pokušavaju da pronađu odgovore. Dugogodišnja naučna studija donosi novu teoriju o spavanju koja kaže da spavamo ne da bismo zapamtili, već da bismo zaboravili.

Drevni Egipćani vjerovali su da snovi omogućavaju komunikaciju s duhovnim svijetom, dok su stari Grci smatrali da su oni kreacije uma.

Nema sumnje da je spavanje jedna od esencijalnih aktivnosti nervnog sastava neophodnih za opstanak složenijih organizama, kako ljudi tako i svih poznatih životinja. Koliko je ono važno pokazuje nekoliko ključnih činjenica: 

1) da spavamo uprkos tome što je spavanje potencijalno opasno, jer smo djelimično osjećajima isključeni iz okruženja i time izloženi predatorima

2) da spavamo cijeli život od kolijevke do groba i takođe da sve životinje koje smo istražili spavaju - od mušice do velikih majmuna

3) da se ne možemo oduprijeti potrebi za snom – i životinje i ljudi ne mogu predugo ostati budni bez obzira na stimulacije, uključujući i bol

4) da je spavanje vrlo strogo regulisano - brojni djelovi nervnog sastava učestvuju u procesima spavanja i buđenja

5) da nedostatak sna ima ozbiljne posljedice (pravimo greške) i završava smrću - ljudi umiru nakon nekoliko mjeseci nespavanja, a pacovi nakon nekoliko nedjelja.

Savremena istraživanja pokazala su da je mozak vrlo aktivan tokom sna, da nervne ćelije razmjenjuju signale gotovo jednako često kao i tokom budnog stanja.

Prema uobičajenom tumačenju tokom sna nervni krugovi ponavljaju važne informacije kako bismo ih zapamtili. U tom procesu veze među ćelijama jačaju, što nam pomaže u učenju.

Alio Giljio Tononi i Kjara Kirelii neuropsihijatri s Univerziteta Viskonsin–Medison zastupaju novu teoriju o spavanju. Prema njoj aktivnosti mozga tokom sna ne jačaju veze među nervnim ćelijama već naprotiv slabe, jer bi jačanje veza neizbježno zasitilo moždane krugove i potrošilo toliko energije da mozak ne bi mogao bilježiti nove informacije.

Kratko rečeno autori nove teorije smatraju da je spavanje esencijalno za tzv. sinaptičku homeostazu, odnosno za vraćanje nervnih ćelija u bazno stanje, a time i za fascinantnu plastičnost mozga (promjene u broju i efikasnosti sinapsi, odnosno komunikacionih veza među neuronima), koja je ključna za procese učenja jer omogućava stvaranje i preoblikovanje nervnih krugova, a time i prilagođavanje na promjene u okolini. 

Tononi i Kireli tvrde da eksperimenti sprovedeni u posljednja dvije decenije snažno potvrđuju njihovu hipotezu koja je nazvana "Synaptic homeostasis hypothesis" (SHY).