[ Objavila: M.M.Lj. ]

CGO

ZUNS da objavi troškove, udžbenici da budu besplatni

Centar za građansko obrazovanje smatra da izmjene i dopune udžbenika svake nove školske godine nijesu dovele do unaprijeđenja obrazovanja, te da država mora da odbezbijedi svim osnovcima besplatne knjige. Kako bi proces bio transparentan, CGO cijeni da sredstva za izradu udžbenika treba godišnje objavljivati na sajtu ZUNS-a sa preciznim iznosima.

U analizi Centra za građansko obrazovanje (CGO) „Zašto boli glava od đačkih udžbenika?“ zaključuje se da izmjene udžbenika predstavljaju finansijski teret za roditelje, a u reformske procese se već hronično ulazi neplanski što utiče i na nastavni kadar, nedostatke u udžbenicima i ogromne troškove.

“Prema podacima CGO-a, Vlada Crne Gore je za proteklih šest godina izdvojila minimalno sedam milliona eura za udžbenike. Od te sume šest miliona eura se odnosi na štampu, 864.381 za honorare za autore udžbenika i 134.992 za recezentske honorare”, navodi se u saopštenju.

Tome, kako su saopštili treba dodati i izdatke za urednike udžbenika jer ZUNS ima sistematizovano takvo radno mjesto te se kroz mjesečnu zaradu/platu plaćaju izdaci uređivanja.

Cijene udžbenika, prema njihovim podacima se ne mijenjaju mnogo, i da su za prošlu školsku godinu kompleti, zavisno od razreda u osnovnoj školi, bili su od 43,1 do 94,2 eura, a za predstojeću od od 39,8 do 94,2 eura. U gimnazijama su te cijene od 59 do 106,8 eura za prošlu godinu, odnosno od 50,5 do 106,8 eura za predstojeću.

Cijene kompleta udžbenika za srednje stručne škole nedostupne, jer variraju u zavisnosti od škole i smjera, pa je CGO za potrebe analize za primjer uzeo drugi razred pravnog smjera Srednje ekonomske škole i došao do cifre od 110 eura.

Iz CGO smatraju da Ministarstvo prosvjete treba da napravi procjenu koliko je novca neophodno na nivou godine za obezbjeđenje besplatnih udžbenika za osnovnu školu, a Vlada u saradnji sa opštinama obezbijedi besplatne udžbenike za sve osnovce.

“ Na taj način bi se ispoštovala ustavna odredba o obaveznom i besplatnom osnovnom školovanju, doprinijelo jednakom statusu među učenicima, ali bi to vodilo i racionalnijem pristupu Zavoda za školstvo, odnosno uticalo bi da se zastane sa izmjenama sadržaja udžbenika za svaku novu školsku godinu”, navodi se u saopštenju.

CGO zabrinjava netransparentnost u pojedinim segmentima rada Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva.

“CGO nije dobio spisak svih angažovanih autora i recezenata sa isplaćenim iznosima, uz obrazloženje da ZUNS nema takve spiskove za period prije 2018. No, i podaci za 2018. ukazuju da se jedan broj lica koja učestvuju u izradi školskog plana i programa pojavljuje u svojstvu recezenata udžbenika u raznorodnim oblastima, a u pojedinim primjerima i do 12 puta”, navodi se u saopštenju.  

Zato smatraju da sredstva za izradu udžbenika (štampa, autori, recezenti, itd.) treba godišnje objavljivati na sajtu ZUNS-a sa preciznim iznosima i nazivima firmi odnosno autora i recezenata kojima se uplaćuju, uz naznaku za koje je to svrhe, i sva prateća plaćanja vezana za izradu udžbenika.

Uočene su greške i propusti u štampanim udžbenicima, ali i da nije bilo revizije štampanih primjeraka. Nije poznato ni da je iko zbog toga snosio odgovornost.

“Štamparije koje naprave propuste i greške u štampanju udžbeničkih materijala odnosno udžbenika moraju snositi odgovornost za napravljene greške i nadoknaditi štetu, kao i oni koji u nadležnim institucijama koordiniraju taj process”, smatraju iz CGO.

Takođe, u petogodišnjem periodu se moraju strateški utvrditi buduće opcije planova i programa shodno kojima bi se definisali udžbenici za osnovne škole, a kako bi se izbjegle kontinuirane izmjene sadržaja udžbenika.

“To bi bila i ušteda za budžet Crne Gore, a omogućilo bi i “naslijeđivanje” udžbenika”, navodi se u preporuci.

U analizi stoji i da se moraju urediti procedure izbore autora i recezenata da se ne bi dešavalo da jedan krug istih ljudi u kontinuitetu piše i recenzira udžbenike, jer to može voditi i korupciji.

“Posebno se mora pokrenuti odgovornost za sve autore za koje se utvrdi da su plagirali udžbenike ili nastavne planove, i isti isključiti iz svih daljih angažmana”, zaključili su iz Centra za građansko obrazovanje.