Objavio: F.R. [ Anadolija ]

KORIST ILI ŠTETA?

Vlada i NVO različito o istraživanju podmorja

Crnogorska vlada i italijansko-ruski konzorcijum Eni-Novatek nedavno su potpisali ugovor o koncesiji za istraživanje nafte i gasa u podmorju Crne Gore. Koncesija traje 30 godina i odnosi se na četiri bloka na krajnjem jugu crnogorskog podmorja. Ekološke organizacije u Crnoj Gori oštro se protive bilo kakvom istraživanju u dubinama crnogorskog podmorja, ističući da će štetne posledice po crnogorski turizam, vodeni svijet kao i samu prirodu bidi nesagledive. S druge strane, iz crnogorske vlade uvjeravaju da će benefiti od davanje koncesije biti brojni.

Crna Gora raspisala je javni poziv za istraživanje nafte i plina krajem jula 2013, a zatvorila 15. maja 2014.Odluka da se koncesija dodijeli italijansko-ruskom konzorcijumu donesena je u decembru 2015.

Ekološke organizacije u Crnoj Gori, zajedno sa kolegama iz Hrvatske i Italije, prošle su godine protestovale protiv bilo kakvog istraživanja u crnogorskom podmorju.

Protest su ponovili i uoči potpisivanja ugovora, u lučkom gradu Baru, tvrdeći da se time izriče ”smrtna presuda crnogorskom obalnom turizmu“.

"Green Home" protiv istraživanja

Nataša Kovačević, izvršna direktorica ekološkeorganizacije "Green Home", u razgovoru za agenciju Anadolija (AA) objašnjava zašto su protiv jedne ovakve akcije crnogorske vlade.

”Vlada Crne Gore napravila je licemjeran potez potpisavši ugovore sa italijansko – ruskim konzorcijumom Eni – Novatek za otvaranje mogućih prvih eksploatacija u crnogorskom teritorijalno moru i to u godini kada se 200 zemalja obavezalo Sporazumom o klimi da napuštaju postepeno korišćenje fosilnih izvora. Crna Gora je u prvom članu svog ustava deklarisana kao ekološka država, sa jasnim razvojnim putem zasnovanim na turizmu, organskoj poljoprivredi i valorizacijom prirodnih ljepota. O nemarnom odnosu Vlade za negativne uticaje na ribarstvo, turizam kao našu najvažniju privrednu granu, kvalitet života i zdravlje građana pa čak i prekogranične uticaje najbolje govori činjenica da je ugovor potpisan, a proces izrade izvještaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu ovog visokorizičnog projekta nije završen“, kaže Kovačević.

Ona ističe da Crna Gora nema niti ljudske kapacitete, niti opremu plovila za nadzor i kontrolu naftnih i gasnih operacija.

”Prepušteni smo na volju investitoru koji je zabilježio čak 471 hazard u vezi sa curenjem nafte u 2013, dok je ove godine uhapšeno šest radnika ENI-ja u regionu Bazilikata, Italija, koji su optuženi za švercovanje industrijskog otpada sa platformi. Pitanje je šta možemo očekivati u Crnoj Gori koja zavisi od male 300 kilometara duge obale i od koje zavisi najmanje 25.000 lokalnih hotelijera, ugostitelja, ribara, vezanih turističkih ponuđača“, kaže Kovačević.

Opasnost od zemljotresa

Na pitanje koje su to konkretne negativne posljedice po Crnu Goru, Nataša Kovačević poručuje da proces istraživanja uključuje upotrebu zvučnih topova kojima se bombarduje dno mora i proizvode seizmički talasi koji ostvaruju uticaj na biljne i životinjske vrste do čak 60 kilometara u prečniku.

”Ove vibracije koje se puštaju svakih 20 minuta ili češće radi istraživanja podzemnih slojeva, izazivaju naprsnuće slušnih organa morskih sisara (kitovi, delfini, morske medvjedice), oštećenje organa za balansiranje riba, prskanje riblje mlađi i organa kod kornjača i juvenilnih jedinki morskih vrsta. Takođe tokom seizmičkih istraživanja i testnih bušenja, dolazi do podizanja sedimenata sa dna i gubitka transparentnosti mora, kiseonika, oslobađanja štetnih i radioaktivnih materijala iz dubokih slojeva dna (radon, olovo, kadmijum, radium 226, 228) i tehnoloških aditiva koji se akumuliraju u ribama i drugim vrstama, pa su štetni i za zdravlje ljudi prilikom konzumacije. Čak i tokom redovnih operacija dolazi do curenja nafte u prosjeku jedan do četiri puta godišnje, dok posebnu opasnost predstavlja pretakanje i transport nafte i gasa tankerima, cjevovodi na dnu mora, redovne eksplozije gasa na platformama. Istraživanja povećavaju opasnost od indukovanih zemljotresa u već seizmološki ekstremno osjetljivom području Crne Gore“, navodi Kovačević.

Ona je zabrinuta i zbog toga što građani iz primorskih opština Bar, Ulcinj i Budva nemaju osnovne informacije o programu istraživanja nafte i gasa, a njih se ovo pitanje itekako tiče.

”Obzirom da turistički brend Crne Gore počiva na transparentnoj i smaragdnoj boji mora, sigurno da muljevita voda podignuta kroz istraživanja i eskploataciju bi uništila suštinu naše ponude. Mali i srednji turistički privrednici i vezane djelatnosti zavise isključivo od dolaska turista. Planirani operativni blokovi za naftu se nalaze na samo tri kilometra udaljenosti od obale i podrazumijevaju sabirne kolektore koji zauzimaju i do 100 hektara. Tu su i tankeri, pomoćni brodovi, podzemni gasovodi i naftovodi u mogućoj dužini i više od 100 kilometara. Ko bi želio plivati, šetati ili odmarati se u jednom ovakvom industrijskom i nezdravom ambijentu?“, pita se Kovačević.

Da li je država zaštićena?

Osim u "Green Home"-u, sličnog su razmišljanja i u nevladinoj organizaciji Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS).

Ines Mrdović iz MANS-a za AA ističe da je odluka Vlade Crne Gore da izda koncesiju za istraživanje nafte i gasa u crnogorskom podmorju ”jako loša“.

”Ne samo uzimajući u obzir činjenicu da je Crna Gora ekološka država, zbog čega bi zaštita životne sredine trebalo da joj bude imperativ, već i zato što Vlada sa izabranim konzorcijumom nije ispregovarala ugovor kojim bi na najbolji način bio zaštićen javni interes. Navešću samo jednu stvar iz ugovora koja dovoljno oslikava čitavu situaciju – maksimalna odgovornost investitora za eventualnu šetu koja može nastati je 85 miliona eura. Postavlja se pitanje: ukoliko se zaista uđe u ovaj projekat i počnu istraživanja, šta ukoliko šteta od akcidentnih situacija bude veća od ove sume, i da li je Vlada uopšte računala štetu koji može da pretpi turizam“, kazao je Mrdović.

Ona smatra da ukoliko je Vlada odlučna da pokrene ovaj projekat, ”valjda je bilo ekonomski pametnije da se prvo potpiše ugovor o istraživanju, pa tek ukoliko se pokaže da tu ima nafte ili gasa potpisati ugovor o proizvodnji“.

Mrdović poručuje da su kompanije koje se bave istraživanje nafte i gasa ”maltene države za sebe, i koje ovako mala država kakva je Crna Gora ne mogu kvalitetno kontrolisati“.

Ističe i razloge zašto je protiv bilo kakvog istraživanja u crnogorskom pomorju.

”Zato što Vlada do sada nije uradila nikakvu ekonomsku analizu koja bi pokazala koje su to koristi koje će građani Crne Gore imati od ovog projekta, odnosno da li su one veće od eventualnih šteta koje mogu nastati ne samo u ekološkom smislu, već naročito u odnosu na crnogorski turizam. Zato što sumnjamo da bi se profit od budućih aktivnosti slivao ka velikim korporacijama, a ne građanima Crne Gore. Zato što je Crna Gora ekološka država i sa veoma ograničenim resursima, i posledice po biološki sistem i svijet podmorja, bi mogle biti pogubne“, rekla je Mrdović.

Vlada CG: Brojni benefiti za državu

Iz crnogorske vlade s druge strane, poručuju, da će benefiti za državu Crnu Goru od projekta istraživanja nafte i gasa biti brojni i javnosti u kontinuitetu prezentovani.

Draženka Bećirović, PR Ministarstva ekonomije, u čijem je resoru Direktorat rudarstva i geoloških istraživanja, u izjavi za AA kaže da je ”politika upravljanja ugljovodoničnim resursima osmišljena tako da izvlači maksimalne benefite za državu i ljude, a da se istovremeno održava suverenitet i kontrola nad resursom i unaprijeđuje i koriste nacionalna znanja”.

”Prihodi od industrije ugljovodonika će se koristiti za nacionalni razvoj, ali i kao doprinos smanjenju siromaštva i povećanju životnog standard. Crna Gora je koncipirala svoj sistem ubiranja prihoda kao progresivan sistem ubiranja prihoda od poreza i nakanda za proizvedenu naftu i gas. To znači da država uzima najviše od kompanija kada počnu ostvarivati profit, jer što više proizvode, plaćaju veću stopu nakande za proizvdenu naftu i gas“, kaže Bećirović.

Ona ističe da se direktni prihodu za državu odnose na površinu po metru kvadratnom, za proizvedenu naftu i gas, kao i porezi na neto dobit kompanija i porez na dividende.

”Najzad, kroz osnivanje Fonda za obuku i izgradnju kapaciteta u sektorima državne uprave povezanim sa istraživanjem i proizvodnjom ugljovodonika, kao na primjer životna sredina, bezbjednost na moru, univerzitet, javno zdravstvo i slično, ugovorom je predviđeno da će za ovaj Fond kompanije godišnje izdvajati 400.000 eura tokom faze istraživanja. Nakon faze istraživanja, za Fond za obuku će ići 600.000 eura godišnje tokom faze proizvodnje“, objašnjava Bećirović ekonomske benefite za državu Crnu Goru.

Ona još poručuje da je državni interes u ovom slučaju zaštićen na više nivoa. Na pitanje da li smatra da će crnogorski turizam trpjeti posledice zbog najavljenog istraživanja nafte i gasa, iz vlade odgovaraju da se u Jadranu nafta i gas istražuju i proizvode preko 40 godina i da trenutno ima preko 1.500 istražnih i proizvodnih platformi.

”Dakle, tokom čitavog tog perioda, Jadranska obala nije prestala da bude prepoznatljiva turistička destinacija, a mnoge zemlje koje istražuju i proizvode naftu i gas, poput Hrvatske i Italije, prepoznate i po kvalitetnoj industriji proizvodnje i prerade ribe. Kada govorimo o crnogorskoj teritoriji, podsjetićemo da je periodu 1949-1966. izbušeno 16 istražnih bušotina u kontinentalnom dijelu Crne Gore, koje su bušene isključivo na osnovu površinske geologije terena, jer tada nisu postojala moderna seizmička istraživanja. Crnogorska državna kompanija “Nafta Crne Gore”, koja je osnovana u ovu svrhu, je vršila bušenje.

Istraživanje ugljovodonika 1973. je na toj teritoriji preuzela državna kompanija Jugopetrol Kotor, u saradnji sa stranim kompanijama. Jugopetrol Kotor je u podmorju Crne Gore izvršio snimaja 10.000 km 2D seizmičkih profila i oko 400 km 3D seizmičkih istraživanja. Dakle, svjedoci smo da sve ove aktivnosti koje su vršene u periodu od preko pola vijeka nisu imale nikakav uticaj na turizam. Podsjećamo da novim ugovorom koji je potpisan sa Eni i Novatek, prva faza istraživanja predviđa dvije istražne bušotine, što je mnogo manje od ovih koji su već bušene kako u moru, tako i na kopnu Crne Gore“, poručuju iz crnogorske vlade.

Nevladine organizacije ne odustaju

Ipak, ekološke organizacije ne odustaju. Najavljuju borbu za zaustavljanje realizacije ovog projekta.
”Mi ćemo svakako nastaviti da se borimo protiv ovog krajnje štetnog projekta, povezujemo sa kolegama iz regiona u cilju njegovog zaustavljanja, i razmotriti sve pravne mehanizme koji se mogu iskoristiti u tom kontekstu“, kaže Ines Mrdović iz MANS-a.

Iz "Green Home"-a poručuju da i pored potpisanog ugovora, to ne znači kraj za njihovu borbu protiv.

”Čak nekoliko ugovora je bilo potpisano za podmorje Hrvatske, kada je početkom ove godine Vlada objavila moratorijum istraživanje i eksploataciju nafte i gasa, što znači da je apsolutno moguće i izvodljivo povući ove ugovore. Nas 40 organizacija okupljenih u mreži `Jedan jadran` iz Hrvatske, Italije, BiH, Albanije i Slovenije nećemo odustati, vjerujući da je čista životna sredina kapital jadranskih zemalja koji garantuje i građanima dobar kvalitet života, te ćemo se boriti da informišemo javnost o negativnim uticajima ovih aktivnosti i dalje i mobilišemo što veći broj građana, stručnjaka, evropskih i svjetskih međunarodnih institucija u borbi se za azurno plavu boju Jadrana i bez naftnih platformi“, poručuje Nataša Kovačević iz "Green Home"-a.