[ Objavila: M.M.Lj. ]

U CRNOJ GORI

Neformalna zaposlenost do 33 odsto

„Udio neformalne zaposlenosti, odnosno neprijavljenog rada u regionu kreće se od 18,1 odsto u Sjevernoj Makedoniji do 33 odsto u Crnoj Gori,“ saopštio je Nand Šani, vođa tima Platforme za zapošljavanje i socijalna pitanja (ESAP) Savjeta za regionalnu saradnju (RCC). Borba protiv ove široko rasprostranjene pojave bila je glavna tema radionica koje je ovaj projekat u proteklom periodu organizovao širom Zapadnog Balkana.

Evropska komisija (EK) i druge međunarodne i domaće agencije (OECD, ILO, itd.) prepoznale su postojanje neformalne ekonomije i zaposlenosti kao jednu od najvećih prepreka ekonomskog prosperiteta u regionu. Platforma Savjeta za regionalnu saradnju za zapošljavanje i socijalna pitanja je za svaku od država Zapadnog Balkana pripremila izvještaj ESAP | Informal Employment koji se bavi analizom pokretača neprijavljenog rada, institucionalnim okvirom i postojećim pristupima odgovarajućih politika, a koji je upotpunjen spiskom glavnih preporuka za rješavanje pitanja neprijavljenog rada.

 „Neformalna zaposlenost na Zapadnom Balkanu rješava se samo djelimično, uglavnom kroz korektivne i mjere izvršenja. Ono što je regionu potrebno jeste sveobuhvatan pristup koji obuhvata sve organe vlasti i u sklopu kog se koriste dodatne mjere kao što su povećanje koristi i stimulacija za prelazak u formalnu zasposlenost i smanjivanje neravnoteže između institucionalnog i društvenog morala,“ rekao je Šani i dodao da postoje brojni alati za prelazak sa neprijavljenog na prijavljeni rad. 

„Direktnim alatima se osigurava da je racionalna ekonomska odluka ta da rad bude prijavljen. To se ostvaruje ili korišćenjem mjera poput kazni ili tako što se učini da prijavljeni rad bude korisniji i lakši („nagrada“). Indirektni alati ne koriste „kazne“ i „nagrade“ i umjesto toga se bave formalnim propustima i greškama institucija kako bi se popravio društveni ugovor između vlasti i građana i tako podstakla kultura visokog stepena povjerenja i odgovornosti“, kaže Šani. 

Generalno, države Zapadnog Balkana su do sada usvojile i primjenjuju pristup koji podrazumijeva prinudno ispunjavanje obaveza, pri čemu se malo pažnje posvećuje stimulacijama i dobrovoljnom ispunjavanje obaveza. Uspješan i efikasan prelazak sa neprijavljenog na prijavljeni rad znači  povezivanje oblasti zakona o radu, poreskog prava i zakona o socijalnoj sigurnosti na nivou strategija i djelovanja, kao i uključivanje socijalnih partnera. Ovim pristupom se primjenjuje cijeli niz raspoloživih direktnih i indirektnih mjera politike u cilju jačanja kaka ovlašćenja, tako i povjerenja u organe vlasti, kažu iz RCC.  

Radionice koje se bave rješavanjem pitanja neformalne zaposlenosti održane su u Podgorici, Tirani, Beogradu, Sarajevu, Prištini, i na kraju u Skoplju. Naslanjajući se na iskustvo Evropske unije i u svjetlu važnosti usklađivanja saradnje i prakse šest država Zapadnog Balkana u domenu politika sa onima u Evropskoj uniji, cilj Platforme za zapošljavanje i socijalna pitanja je da pomogne ovim zemljama da uspostave regionalni forum koji je namjenjen konkretno razmjeni znanja i iskustava i uzajamnom učenju u cilju prelaska sa neprijavljenog na prijavljeni rad, korištenjem sveobuhvatnog, cjelovitog strateškog pristupa.  

Platforma za zapošljavanje i socijalna pitanja (ESAP) je projekat vrijedan tri miliona eura koji finansira Evropska unija, a zajedno sprovode Savjet za regionalnu saradnju i Međunarodna organizacija rada u državama  Zapadnog Balkana. Sjedište projektnog tima je u Sarajevu.