29. NOVEMBAR

Sjećanje na rođendan bivše države

Danas se navršava 70 godina od Drugog zasijedanja AVNOJ-a u Jajcu (BiH), na kome su u Drugom svjetskom ratu udareni temelji nove, socijalističke Jugoslavije.

29. novembar slavljen je gotovo šest decenija kao državni praznik SFRJ, a zvanično je ukinut poslije više od deset godina od raspada te zajednice - novembra 2002.

Taj datum je ušao u istoriju 29. novembra 1943. godine, kada je održano Drugo zasijedanje AVNOJ-a u Jajcu, na kome je donijeta odluka o federalnom ustrojstvu Jugoslavije, a kraljevskoj vladi zabranjen povratak u zemlju. 

AVNOJ je tada proglašen za vrhovno zakonodavno i izvršno državno tijelo, koje je donijelo istorijske odluke o uređenju Jugoslavije. Tim odlukama ustavnog karaktera izgrađeni su vrhovni državni organi nove Jugoslavije, pa je zbog toga taj datum zapisan kao dan stvaranja nove Jugoslavije.

AVNOJ je odlučio i da se nova Jugoslavija izgradi na demokratskom principu kao državna zajednica ravnopravnih naroda. Josip Broz Tito, generalni sekretar Komunističke partije Jugoslavije i vrhovni komandant Narodno-oslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije proglašen je za maršala Jugoslavije. 

Poslije završetka rata, od 1945. godine, 29. novembar se slavio kao dan Republike i bio jedan od najvećih praznika u nekadašnjoj SFRJ. 

Prema tadašnjem Zakonu o državnim praznicima proslavljao se dva neradna dana, uz svečane akademije u glavnim gradovima republika bivše države, počasne plotune, a 1964. ustanovljena je i nagrada AVNOJ-a. Đaci prvaci su dobijali crvene pionirske marame, dijeljena su razna ordenja. 

Do 1997. godine 29. novembar je slavljen kao dan sjećanja na Drugo zasijedanje AVNOJ-a, ali je od tada počeo da se praznuje kao dan kada je 1945. Jugoslavija i formalno prestala da bude monarhija i postala republika. Ta zamjena nastala je kao izraz kritike da je SRJ nastavila da obilježava praznik nepostojeće države - federacije šest republika - koja se raspala 1991. 

Povodom 70 godina od zasijedanja AVNOJ-a, u Jajcu će biti organizovan dvodnevni naučni skup na temu "Drugo zasijedanje AVNOJ-a i državnost zemalja nasljednica SFRJ 1943-2013".

U okviru Dana AVNOJ-a, koji će trajati do nedjelje, biće održane i promocije knjiga, a centralna svečanost zakazana je za subotu.