"NIJEMA LUTKA"

Tri decenije od ubistva Indire Gandi

Danas se navršavaju tri decenije od tragične smrti Indire Gandi, dugogodišnjeg predsjednika vlade Indije i jedne od vodećih ličnosti Pokreta nesvrstanih.

Indira Gandi je ubijena u atentatu 31. oktobra 1984. U početku opisivana kao "nijema lutka", a kasnije proglašena za najvećeg indijskog premijera i "ženu milenijuma", Indira se za kormilom indijske vlade nalazila, s prekidima, više od 11 godina, sve do tragične smrti u atentatu, a pod njenim vođstvom je Indija nesumnjivo bila neprikosnoveni regionalni lider.

Indira Gandi, rođena 1917. godine, bila je jedino dijete Džavaharlala Nehrua, prvog premijera nezavisne Indije.

Školovala se u Oksfordu i na Univerzitetu Visva-Barati u Zapadnom Bengalu.

Zbog politike bila i u zatvoru

Nacionalnom pokretu za oslobođenje Indije priključila se još 1938, a udala se četiri godine kasnije za pravnika, takođe političara i poslanika Ferozea Gandija, inače zoroastrijanca, izdanka drevne zajednice porijeklom iz Irana (Persije) koja je u Indiju izbjegla kada je islam u Persiji prevladao.

Zbog političke aktivnosti, mladi bračni par Indira i Feroze Gandi osuđeni su na 13 mjeseci zatvora od strane britanskih kolonijalnih vlasti tokom Drugog svjetskog rata.

Kada je Indirin otac Džavaharlal Nehru 1947. godine izabran za prvog premijera, ona je postala prva domaćica, lični savjetnik i njegov pratilac prilikom službenih putovanja.

Poslije očeve smrti 1964, postala je ministar informisanja i portparol premijera, a od 1966. obavljala je nepotpuni mandat premijera u kojem je izvjesno vrijeme bila i šef diplomatije.

"Prošla je nekoliko faza, od ljevičarskog populizma s kraja šezdesetih godina, koji je kulminirao s politikom garbi hatoa" (iskorjenjivanja siromaštva), do faze kada je proglasila vanredno stanje", ocijenio je prije nekoliko godina politički analitičar Praful Bidvai.

Kao ubijeđeni socijalista, Indira je ukinula tradicionalne privilegije, prije svega one koje su uživale maharadže, a koje je ona smatrala anahronom pojavom.

Izgubila izbore, pa opet dobila

Poslije reizbora 1971. godine, međutim, zaprepastila je svijet proglasivši vanredno stanje. Tada je, po njenim riječima, stavljena "tačka na demokratiju", protivnici su zatvarani, a štampa ućutkana.

Godine 1977, pogrešno je procijenila svoju popularnost, raspisala izbore i izgubila. Tri godine kasnije, ona je ponovo izabrana, ali je ovog puta bila manje autoritarna.

Kada je pokrenula "zelenu revoluciju" (1967-1978) Indira je uspjela da siromašnu Indiju preobrati u zemlju koja može sama da pokrije potrebe u hrani. Ekonomisti priznaju da je spasla poljoprivredu, ali ukazuju i da je nacionalizovala banke, povećala kontrolu nad uvozom, podigla carinske barijere te da je, po tom tumačenju, zatvorenom ekonomskom politikom kočila razvoj.

Pod vođstvom Indire Gandi, Indija je nesumnjivo bila neprikosnoveni regionalni lider. Između ostalog, u tom periodu Indija je realizovala atomski program, a prva nuklerna proba izvedena je 1974. godine.

Indira Gandi naglašavala je tada da će Indija razvijati nuklearni program isključivo u miroljubive svrhe.

Godine 2001. u Indiji je, na osnovu novinske ankete, proglašena za najvećeg indijskog premijera.

BBC je decembra 1999. u međunarodnoj anketi proglasio Indiru Gandi za ''ženu milenijuma''. Bila je, takođe, jedna od vodečih ličnosti Pokreta nesvrstanih u čemu je naslijedila specifičnu poziciju koju je imao njen otac.

Dvojica Sika, pripadnici garde predsjednice vlade, ubili su Indiru Gandi 31. oktobra 1984. godine.

Bila je to odmazda za upad u Zlatni hram u Amricaru, svetom gradu naroda Sika u Pendžabu, gdje se bio utvrdio vođa tamošnjih secesionista.