Milica Andrić Rakić  [ DW ]

30. 05. 2023. 20:28

Da li slijedi protektorat na sjeveru Kosova?

30 vojnika NATO misije na Kosovu, KFOR, i preko 50 građana srpske nacionalnosti povrijeđeno je u ponedjeljak u Zvečanu, od kojih nekoliko osoba teže. Do incidenta je došlo ispred opštinske zgrade ovog većinski srpskog mjesta na sjeveru Kosova nakon početka KFOR akcije izvlačenja dva blindirana automobila kosovskih specijalnih jedinica policije i najmanje tri člana njihove posade iz grupe demonstranata.

I vojnici KFOR-a ranjeni iz vatrenog oružja

KFOR vojnici našli su se između specijalnih jedinica kosovske policije i Srba u nastojanju da „spriječe prijetnju po živote kosovskih Srba i Albanaca" saopštio je KFOR u utorak dodajući da su vojnici pretrpjeli prelome, povrede od ekspolzivnih naprava, opekotine, ali i da su tri vojnika ranjena iz vatrenog oružja.

Komandant KFOR-a, Mikele Ristuća, zatražio je od „obje strane da preuzmu punu odgovornost za ono što se desilo i spriječe dalje eskalacije umjesto što se kriju iza lažnih narativa". Sa druge strane, jedno lice srpske nacionalnosti je takođe ranjeno iz vatrenog oružja.

Nasilno preuzimanje kontrole nad opštinskim zgradama

Specijalne jedinice Kosovske policije nasilno su preuzele kontrolu nad opštinskim zgradama u većinki srpskim sredinama na sjeveru Kosova u petak uz upotrebu suzavca, šok bombi i fizičkog nasilja protiv okupljenih Srba.

Više stotina Srba u Leposaviću, Zvečanu i Zubinom Potoku suprotstavljalo se namjeri albanskih gradonačelnika izabranih na izborima na kojima je izlaznost, usljed bojkota srpskih birača, bila 3,4% da uđu u opštinske kancelarije.

Za razliku od opštine Sjeverna Mitovica, gdje su srpska i kosovska lokalna administracija raspoređene u različitim zgradama, u preostalim većinski srpskim opštinama na sjeveru Kosova, kosovska i srpska lokalna administracija dijele iste prostorije. Nakon 5. novembra, kada je oko 3000 Srba masovno podnijele ostavke u kosovskom sistemu, u ovim zgradama je ostala samo srpska administracija.

Izlazak na vanredene izbore koji su raspisani nakon ostavki, najveća partija kosovskih Srba, Srpska lista, uslovila je ispunjenjem decenijske obaveze vlade Kosova u dijalogu sa Beogradom – formiranjem Zajednice srpskih opština i povlačenjem specijalnih jedinica Kosovske policije koje su već mjesecima raspoređene na sjeveru Kosova.

Do ispunjenja zahtjeva nije došlo zbog čega je na izborima učestvovala samo jedna nezavisna kandidatkinja za gradonačelnicu iz srpske zajednice.

Savjeti SAD i EU samo djelimično poslušani

Vlada Kosova je savjetovana od strane SAD i EU da gradonačelnici ne pokušavaju da uđu u zgrade u kojima nijesu dobrodošli, te da svoje dužnosti obavljaju u mjesnim kancelarijama u većinski albanskim selima unutar ovih opština.

Savjet je vlada Kosova samo djelimično poslušala i jedino ceremonije polaganja zakletvi gradonačelnika organizovala u albanskim selima, da bi već sjutradan specijalna policija izvršila nasilno preuzimanje glavnih opštinskih zgrada.

Nekoliko sati nakon akcije specijalnih jedinica, američki državni sekretar, Entoni Blinken, osudio je akciju i najavio da će ona imati posljedice po bilateralne odnose Kosova i SAD.

SAD u ovom trenutku nema entuzijazma da se zalaže za interese Kosova

U utorak je američki ambasador Džefri Hovenijer saopštio kakve: otkazano je učešče Kosova u vojnoj vježbi „Defender 23" i saopšteno da SAD „u ovom trenutku nemaju entuzijazma da se zalažu za neke od interesa Kosova, kao što je lobiranje kod nepriznavača".

Kosovo se u ostvarivanju spoljnopolitičkih ciljeva, od priznavanja do učlanjenja u međunarodnim institucijama u velikoj mjeri oslanjalo na SAD i ovakva izjava američkog predstavnika mogla bi do srži da uzdrma vlast Aljbina Kurtija.

U razgovoru sa novinarima u Prištini, Hovenijer je podvukao i da SAD ima dva zahtjeva za vladu Kosova – povlačenje specijlnih jedinica iz zgrada tri opštine na sjeveru Kosova i da gradonačelnici ne rade u glavnim opštinskim zgradama.

Zahtjevi su dosta slični onim srpskih demonstranata koji traže povlačenje policije i izlazak gradonačenika iz opštinskih kancelarija. Zapravo, jedino se još gradonačelnik Leposavića, Ljuljzim Hetemi, koji je kao jedini kandidat osvojio svega 100 glasova nalazi u opštini Leposavić. On je u kancelariju ušao u ranim jutarnjim satima u ponedeljak ujutru i tamo prenoćio.

U utorak je Kosovom odjeknula još jedna vijest, zbog nastojanja da se KFOR-u omogući da nesmetano obavlja mandat i obezbijedi sigurno okruženje, NATO će poslati dodatne trupe na Kosovo. Komentarišući ovu vijest, Hovenijer je rekao „da više NATO trupa na Kosovu znači manje moći i ovlašćenja za Kosovo te da „postoji veoma ozbiljan rizik da će stranci uspostaviti de fakto, a možda i de jure protektorat nad sjeverom".

Tenzije - usluga Vučiću?

Tenzije na Kosovu imaju jak odjek i u Srbiji gdje veliki broj komentatora i političara, najnoviju krizu na sjeveru vidi kao dogovor Aljbina Kurtija i Aleksandra Vučića i to sa namjerom da Vučić skrene pažnju sa masovnih protesta u Srbiji.

„Ne slažem se uopšte sa tom ocjenom. Kompletan uzrok ove krize je odluka da specijalne jedinice kosovske policije pošalju na sjever Kosova i mislim da je to isključivo odluka Aljbina Kurtija i kosovskog MUP-a i da to nema nikakve veze sa dešavanjima u Beogradu," kaže za DW Ana Marija Ivković, novinarka iz Zvečana.

Ona ipak dodaje da kriza na sjeveru može da odvuče pažnju sa protesta u Srbiji, ali da je svima koji su proteklih dana, poput nje bili na terenu u Zvečanu, bilo očegedno da je situacija u kojoj građani šetaju pored policajaca sa dugim cijevima i u blindiranim vozilima, bila potpuno neodrživa.

U sličnom tonu za kosovske medije je govorila i izvjestiteljka evropskog parlamenta za Kosovo, Viola fon Kramon koja je ocijenila da izazivanjem krize na sjeveru vlada Kosova „čini uslugu Vučiću".

Srbi na sjeveru Kosova nazadovoljni vladama i u Prištini i u Beogradu

Ivković objašnjava da su građani na sjeveru dugo pod pritiskom i zbog višemjesečnog prisustva kosovskih specijalaca, ali i zbog nezadovoljstva Srpskom listom i da je to nezadovoljstvo u ponedjeljak kulminiralo.

„Građani su nezadovoljni i odnosom kosovske vlade prema njima, ali i odnosom vlade u Beogradu. To kompletno nezadovoljstvo je kulminiralo u ponedjeljak, ali nažalost kroz eskalaciju sa KFOR-om. Dakle iskazano je bilo prema potpuno pogrešnoj strani", prepričava Ivković atmosferu prije eskalacije i dodaje da to narušava sliku o Srbima na sjeveru Kosova.

Nasilje na pogrešnu adresu

„Ne opravdavam nasilje, ali meni je djelovalo da smo svjedočili eskalaciji višegodišnjeg nezadovoljstva na potpuno pogrešnu adresu".

Nezadovoljstvo prema rukovodstvu Srpske liste bilo je očigledno u Zvečanu gdje čelnici ove stranke više puta izviždani i gdje nijesu uspjeli da ubijede građane da ispoštuju njihov dogovor sa KFOR-om i propuste kosovske specijalce za koje je komandant KFOR-a tvrdio da su taoci da se povuku iza kordona KFOR-a.

S druge strane, u Zubinom Potoku je prvi čovjek Srpske liste i bivši gradonačelnik, Srđan Vulović, ošamaren od strane građanina koji je bio nezadovoljan njegovim pokušajima da ga odvrati od probijanja policijskog kordona.

Pratite nas i na Fejsbuku, preko Tvitera, na Jutjubu, kao i na našem nalogu na Instagramu.