[ Anadolija ]

PAVLOVSKI ANALIZIRA

Zašto (ne) volimo turbofolk?

Aleksej Gotardi Pavlovski doktor je etnologije i autor knjige „Narodnjaci i turbofolk u Hrvatskoj – Zašto ih (ne) volimo?“ u kojoj pojašnjava nastanak i razvoj turbofolk muzike na prostoru bivše Jugoslavije. Pavlovski turbofolk razdvaja od politike, tvrdi da je uslovljen isključivo komercijalnim razlozima, uočava njegove sociokontekstualne sličnosti s rokenrolom i zaključuje da se proširio i zbog rušenja jezičke barijere.

Sam naziv turbofolk Rambo Amadeus je dao muzici kada je 1989. objavio album „O, tugo jesenja“, koji je parodija na narodnjake. Međutim, nekako se dogodilo da je to postalo vrlo ozbiljan i prihvaćen termin, ne za parodiju, nego za pravi turbofolk.

Riječ turbofolk postoji i kod Bugara, tamo se zove čalga, kod Turaka se zove arabesk, a u Albaniji manele.

„Turbofolk je logičan muzički nastavak svega što se događalo prije. S turbofolkom je započela Lepa Brena 80-ih, kada se to zvalo diskofolk. To je bila kombinacija narodnjaka ili novokomponovane narodne muzike s modernim ritmovima. Od sredine 90-ih nastaje muzika koja se naziva turbofolk i koja je kombinacija narodnjaka s plesnim ritmovima“, kaže Pavlovski.

Ništa ne počinje sjekirom odrezano, sve ima svoj prethodni život, objašnjava etnolog i dodaje da je 70-ih u tu muziku ušla struja: bas i električna gitara, sintisajzeri, bubnjevi, što je počelo da je mijenja.

Političke predrasude kao preduslov preziranju turbofolka

„Hrvati vole turbofolk… neki, a neki ga ne vole, kao što i neki Srbi jednako ne vole turbofolk. U Srbiji su najžešće kritike protiv turbofolka“, kaže Pavlovski i dodaje da se situacija preslikava i na ostale države bivše Jugoslavije, ali i šire.

„Oni koji turbofolk vole, vole ga zbog muzike same, jer im se sviđa, ali i zbog pravila popularne kulture po kojima ta muzika funkcioniše. Oni koji turbofolk ne vole, ne vole ga zbog muzike same, jer im je šablonska, ujednačena, dosadna, tekstovno nekome vrlo upitna, možda čak i glupa. Vrlo bitan razlog zbog kojega im se ne sviđa, a kojega nisu svjesni, je područje kulturnopolitičkih predrasuda. Većina razloga za nesviđanje ne leži u samoj muzici, kaže Pavlovski.

U knjizi navodi kako već 1976. na albumu Olivera Dragojevića izlazi pjesma „Šta učinila si ti“, koja je kombinacija čistog fanka i narodnjaka, a kroz 80-te hrvatski estradni muzičari koketiraju s narodnjacima, nadahnuti  poslovnim uspjehom i onim što je radila Lepa Brena, posebno Tonči Huljić i grupa Magazin.

Turbofolk: Sramota pred uglađenom Evropom

Pojavljuje se potom Severina sa albumom „Djevojka sa sela“ i „umivenim“ turbofolkom na sljedećim albumima, kaže Pavlovski.

„Kada je 'Moja štikla' 2006. pobijedila na 'Dori' i trebala da predstavlja Hrvatsku na Eurosongu, onda je nacija skočila na noge, jer je previše ličila na turbofolk, makar ga pjesmica samo parafrazira. Iako ta ista Severina tu muziku koja se pušta na radio stanicama svira već niz godina, kad je trebalo da predstavlja Hrvatsku u uglađenoj Evropi, nastao je problem“, priča Pavlovski.

„S prestankom rata uspostavlja se staro tržište Jugoslavije koje je zajedničko svima. Srbijanski turbofolk se okrenuo svom zapadu, prema BiH, Hrvatskoj i Sloveniji i tu se malo 'umio' za te potrebe. Istovrmeno, taj zapad, Hrvatska, da bi se okrenula svom istoku zbog tržišnih razloga, svoj pop okreće prema turbofolku. I turbofolk se mijenja, kakav je danas nije bio prije 20 godina. Izvorni srbijanski je više otišao u pop, kao što je i naš hrvatski pop otišao u turbofolk. I ako slušate Sandru Afriku i Severinu, to je zapravo slična muzika“, uočava Pavlovski.

Suživot roka i turbofolka

U knjizi autor iznosi i razvojni put ogranaka turbofolka. Može se primijetiti da se 80-ih s diskofolkom Lepe Brene paralelno razvija tzv. orijentalni pravac, sa izvođačima kao što su Halid Bešlić, Šerif Konjević, Južni vetar, Šemsa i kada se automatski javlja kritika.

„Kao što u Hrvatskoj kažu 'Zašto to mladi slušaju, to je srpsko, tako su Srbiji kažu da je to tursko'. Cijeli svijet je u jednom periodu bio sklon istočnjačkom, orijentalnom zvuku. Sjetimo se Šakire. U XVIII vijeku je Evropa poludjela za orijentom i Turskom, kada Mocart piše 'Rondo alla turca'“, kaže ovaj autor.

Pavlovski koji je odrastao u Rijeci i bio poklonik rok muzike u mladosti nije volio ni pank, a kamoli “šminkere”. Narodnjaci su tada, kaže, prezirani, dok je istovremeno u BiH, Zenici, na primjer, 80-ih situacija bila drugačija, jer su tamo uz rok slušali narodnjake.

Rok se javio kao komercijalna muzika koja koketira sa seksom, isto kao i turbofolk koji je ciljan na populaciju od 10 do 20 godina, kaže Pavlovski i dodaje kako turbofolk, ipak, nema rokerskog aktivizma.

„Turbofolk ne valja brkati s politikom. To je čista komercijalna muzika“, kaže Pavlovski, koji ne predviđa izumiranje tog žanra. Radije uočava njegovu evoluciju i prilagođavanje vremenu i savremenim trendovima koji ga stalno održavaju u životu.