[ Danijel Garić ]

ISTRAŽIVANJE EEA

Bogate četvrti zelene, siromašne sive

Studija „Ko ima koristi od prirode u gradovima”, koju je nedavno objavila Evropska agencija za zaštitu životne sredine (EEA) pokazuje da se pristup javnim zelenim i plavim površinama bitno razlikuje u gradovima širom Evrope, uz zaključak da gradovi na sjeveru i zapadu Evrope imaju više zelenih površina nego gradovi u južnoj i istočnoj Evropi. Naš glavni grad je u gornjoj četvrtini liste u kategoriji “ukupna zelena infrastruktura”.

Zelena infrastruktura, koja uključuje zelene i plave površine kao što su parcele, privatne bašte, parkove, ulično drveće, vode i močvare, činila je u prosjeku 42 odsto gradske površine u zemljama Evropske unije i zemljama kandidatima za članstvo. Grad sa najvećim udjelom ukupne zelene površine od 96 odsto je Kaseres u Španiji, gde gradsko administrativno područje obuhvata prirodne i polu-prirodne oblasti oko gradskog jezgra. Grad sa najmanjom ukupnom zelenom površinom od samo sedam odsto je Trnava u Slovačkoj.

Javno dostupne zelene površine čine relativno nizak udio u ukupnoj zelenoj površini, procijenjen na samo tri odsto ukupnog prostora grada. Ipak, ovo varira između gradova, te imamo i primjere Ženeve, Haga i Pamplone, gdje pristupačne zelene površine čine više od 15 odsto gradske teritorije.

Najnoviji podaci EEA pokazuju da prosječna pokrivenost drvećem u gradovima iz 38 zemalja članica EEA i zemalja saradnica iznosi 30 odsto, pri čemu gradovi u Finskoj i Norveškoj imaju najveći udio drveća, dok gradovi na Kipru, Islandu i Malti ubjedljivi najnižu.

Među gradovima koji su posmatrani nalazi se i Podgorica, koja je najbolje plasirana u kategoriji “urbane zelene površine”, u kojoj zauzima peto mjesto, iza Stokholma, Dablina, Atine i Brisela. Naš glavni grad je u gornjoj četvrtini liste u kategoriji “ukupna zelena infrastruktura”.

Najbolje plasirani gradovi na osnovu zbirnih podataka su Oslo, Ljubljana, Hensinki, Zagreb, Viljnus i Berlin.

Širom Evrope, zelene površine su manje dostupne u urbanim četvrtima sa nižim prihodima, nego u onima gdje živi viši sloj stanovništva, a razlike su često uzrokovane stambenim tržištem, gdje su nekretnine u zelenijim oblastima skuplje. Dok Svjetska zdravstvena organizacija preporučuje da svi ljudi žive u krugu od 300 metara zelenih površina, ipak manje od polovine evropskog urbanog stanovništva to čini. Nacionalne i lokalne smjernice se razlikuju širom Evrope, a smjernice o tome kako da se pristup učini jednakim među društvenim grupama su rijetke.

Studija koja targetira društvene nejednakosti u pristupu urbanim zelenim i plavim površinama širom Evrope posebno se fokusira na primjere zelenih površina koje su dizajnirane da zadovolje potrebe ugroženih društvenih grupa.

Evropska agencija za zaštitu životne sredine objašnjava u komentaru studije da su visokokvalitetne zelene i plave površine u gradovima, poput parkova, travnatih parcela, obala rijeka i jezerskih i morskih obala, ključne za zdravlje i dobrobit, posebno za starije, djecu i ljude sa niskim primanjima.

“Ljudi koriste svoje lokalne zelene površine za fizičke vježbe i društvene interakcije, za opuštanje i mentalno obnavljanje. Prednosti se kreću od smanjenog rizika od gojaznosti kod djece, do boljeg zdravlja kardiovaskularnog sistema i niže stope depresije kod odraslih. Parkovi, drveće i druge zelene površine poboljšavaju kvalitet vazduha, smanjuju buku, umjerene temperature tokom vrućih perioda i podstiču biodiverzitet u gradskim pejzažima”, objašnjava se u studiji.