M.M.Lj.

Dukaj: Koristiti vještačku inteligenciju za odbranu, ali se i zaštititi od nje

Sajber bezbjednost nije samo investicija, ona zahtijeva stalnu modernizaciju infrastrukture, sprovođenje standarda i procedura, kao i ulaganje u ljude, kako bi naši talenti rasli i napredovali, umjesto da odlaze iz naših institucija, kazao je ministar javne uprave, Maraš Dukaj. Prema njegovim riječima, naše politike moraju pratiti dvostruki put – usvajanje i korišćenje vještačke inteligencije za odbranu uz istovremeno jačanje naših sistema za odbranu od napada koje omogućava AI

Nevladina organizacija Secure u saradnji sa Ministarstvom javne uprave u Podgorici je organizovala Šestu regionalnu Cyber Security konferenciju sa ciljem unapređenja razumijevanja, saradnje i prakse u oblasti informacione bezbjednosti kroz razmjenu znanja, edukaciju i promociju inovativnih pristupa zaštite podataka i digitalnih sistema. Poseban fokus ovogodišnjeg izdanja stavljen je na primjenu vještačke inteligencije u jačanju sajber otpornosti, kao i na razmatranje njenih prednosti i rizika u kontekstu bezbjednosnih izazova savremenog digitalnog društva.

“Ovu konferenciju održavamo u trenutku kada se svijet suočava sa sve kompleksnijim bezbjednosnim, tehnološkim i geopolitičkim izazovima. Evropa prolazi kroz period intenzivnih napetosti produženog rata u Ukrajini i snažnih hibridnih prijetnji koje oblikuju novo bezbjednosno okruženje. Na nedavnom NATO samitu u Hagu digitalna bezbjednost je stavljena u sam vrh prioriteta kolektivne odbrane. Saveznici su naglasili da je otpornost mreža kritične infrastrukture i informacionih sistema jednako važno kao i tradicionalna odbrana, te da sajber domen postaje ključni prostor nadmetanja i saradnje,” istakla je predsjednica NVO Secure, Ivona Dabetić.

Otvarajući drugi dan Šeste regionalne Cyber Security konferencije ministar javne uprave, Maraš Dukaj ukazao je da su od sajber napada iz 2022. strateški reagovaili i preduzeli odlučne i konkretne korake na putu transformacije.

“Pokrenuli smo Centar za sajber kapacitete Zapadnog Balkana u Podgorici, usvojili smo novi Zakon o informacionoj bezbjednosti koji je usklađen sa NIS 2 direktivom Evropske unije i postavili čvrstu osnovu za budući razvoj kao punopravna članica NATO-a. Iz ovog iskustva izvukli smo tri osnovne lekcije", kazao je ministar. 

Prvo, kako je rekao, sajber bezbjednost nije samo investicija, ona zahtijeva stalnu modernizaciju infrastrukture, sprovođenje standarda i procedura, kao i ulaganje u ljude, kako bi naši talenti rasli i napredovali, umjesto da odlaze iz naših institucija.

"Drugo, koordinacija i razmjena informacija umnožavaju otpornost. Napad iz 2022. pokazao je da nijedna institucija ne može sama da stoji. Efikasan odgovor zavisi od saradnje između institucija, ministarstva, nevladinog sektora i pogotovo naših partnera – EU i NATO. Treće, vještačka inteligencija je multiplikator sile za branioce sa jedne strane i napadače sa druge,” saopštio je Dukaj.

Osvrnuo se na velike prednosti, ali i prijetnje koje dolaze sa sve većom upotrebom vještačke inteligencije (AI).

“AI nam daje izvanredne nove mogućnosti automatizovanog otkrivanja prijetnji i analize rizika u realnom vremenu. Naše politike moraju pratiti dvostruki put – usvajanje i korištenje vještačke inteligencije za odbranu uz istovremeno jačanje naših sistema za odbranu od napada koje omogućava AI", kazao je on.

Jedan od prioriteta koje su Ministarstvo i Vlada zacrtali jeste pametna integracija AI u naše bezbjednosne operacije.

"Drugi prioritet je finalizacija i usvajanje strateškog okvira vještačke inteligencije kako bi vještačka inteligencija ojačala javne službe bez ugrožavanja integriteta sistema ili potkopavanja ukupne otpornosti. Veoma je važno i normiranje otpornosti kroz jasan i moderan zakon, stabilno finansiranje i jaka partnerstva, uključujući stavljanje u rad Agencije za sajber bezbjednost i potpunu implementaciju Zakona o informacionoj bezbjednosti,” saopštio je ministar.

Državni sekretar Ministarstva odbrane Marko Marković u svom obraćanju je istakao da resorno ministarstvo i Vojska Crne Gore ulažu napore u pravcu prilagođavanja savremenoj bezbjednosnoj eri.

“Na osnovu naučenih lekcija Crna Gora je napravila niz koraka radi povećanja sajber bezbjednosti izmjenama Zakona o informacionoj bezbjednosti, usvojili smo Nacionalnu strategiju sajber bezbjednosti za period od 2022. do 2026. i formirali Agenciju za sajber bezbjednost. Prateći navedeno, Ministarstvo odbrane i Vojska Crne Gore nastavljaju da maksimalno posvećeno pristupaju obavezama planiranja sajber bezbjednosti i odbrane, svjesni da time istovremeno doprinosimo kolektivnoj bezbjednosti u okviru NATO saveza, dok uporedo unapređujemo sopstvene kapacitete, znanja i sposobnosti,” kazao je Marković.

Zamjenica ambasadorke Britanske ambasade u Crnoj Gori Sarah Pilbeam navela je da se Crna Gora kao članica NATO saveza suočava sa zajedničkim izazovima kao i Ujedinjeno Kraljevstvo.

“Upravo zbog toga Ujedinjeno Kraljevstvo je predano podržavanju Crne Gore u jačanju sajber bezbjednosti kroz tri prioriteta – povećanjem otpornosti u informacionom okruženju zajedno se borimo sa dezinformacijama i branimo demokratske procese; povećanjem sajber bezbjednosti kroz inicijative kao što je napredni balkanski sajber program sa BAE sistemima; pomažemo da se izgrade nacionalne sposobnosti širom regiona i investiramo u ljude. Podržavajući Crnu Goru i njene ljude ne branimo samo mreže, već gradimo inkluzivna, otporna društva. Zajedno možemo osigurati sigurniju, pravedniju budućnost ispunjenu mogućnostima,” ispričala je Pilbeam.

Službenik za politiku za evropske integracije i plan rasta Delegacije EU, dr Davide Meinero naveo je niz aktivnosti koje se trebaju sprovesti u oblasti sajber bezbjednosti da bi se pospješio ulazak Crne Gore u EU.

“Moramo ojačati sajber bezbjednost, povećati tehničke kapacitete i ljudske resurse, poboljšati podršku sekundarnoj legislative vezanoj za NIS 2. Trebamo koristiti sajber bezbjednost kao priliku za pozicioniranje zemlje u prvoj liniji borbe protiv sajber kriminala i prijetnji,” istakao je Meinero.

Ana Zec, šefica kancelarije Rezidentne koordinatorke UN u Crnoj Gori istakla je da je za sistem UN obrazovanje važan segmenat pristupa vještačkoj inteligenciji.

“Neophodno je ulaganje u obrazovanje na svim nivoima kako bismo izgradili digitalno pismeno društvo sposobno da se nosi sa svim mogućnostima i rizicima novih tehnologija. Potrebni su nastavni programi koji integrišu AI, nauku o podacima i sajber bezbjednost ne kao izborni predmet, već kao osnovno znanje za buduće generacije. Potrebna nam je kontinuirana obuka za državne službenike, profesionalce iz privatnog sektora, nastavnike i širu javnost, sa posebnim fokusom na mlade ,” poručila je Zec.

Dodala je da samo društvo koje je opremljeno obrazovanjem i znanjem, opremljeno je otpornošću.