Kristof Haselbah  [ DW ]

09. 10. 2025. 07:37

Kriza vlade u Francuskoj: Kakve su posledice po Njemačku?

Francuska je u najtežoj političkoj krizi u poslednjih nekoliko decenija. Brz izlaz iz nje se ne nazire. Posle manje od četiri nedelje na funkciji, premijer Sebastijan Lekorni iznerviran je podnjeo ostavku. Nije uspio da prevaziđe podjelu u Skupštini između blokova levo i desno od centra, i to prije nego što je uopšte uspio da formira vladu. S Lekornijem je predsjednik Emanuel Makron sada izgubio i trećeg premijera u roku od godinu dana, iako Lekorni planira da pokuša još jednom da formira vladu.

Budžet se na ovaj način ne može usvojiti. Hitno potrebne uštede ponovo se odlažu. Zaduženost i budžetski deficit Francuske gotovo su dvostruko veći nego što dopuštaju kriterijumi stabilnosti Evropske unije. Finansijska tržišta reaguju nervozno i traže sve veće premijer na rizik za državne obveznice te druge najveće ekonomije EU, posle Njemačke.

Makron je oslabljen

Vlada u Berlinu ipak pokušava da ostane smirena. „Upozorio bih u ovom trenutku da ne treba dramatizovati“, kaže za DW Ginter Krihbaum, državni sekretar za evropska pitanja u njemačkom Ministarstvu spoljnih poslova. „Njemačko-francusko prijateljstvo ostaje pouzdana konstanta u Evropi. Bliske konsultacije između političara i institucija naših zemalja odvijaju se na svim nivoima međuvladine saradnje; trenutna situacija tu ništa ne mijenja.“

Bilo turbulentno u Parizu ili ne, Fridrih Merc će i dalje morati da sarađuje s Emanuelom Makronom. Spoljna politika u Francuskoj potpuno je u rukama predsjednika Republike. A u ovoj krizi vlade zapravo se i ne radi direktno o Makronovom položaju – barem ne na prvi pogled. Njegov mandat zvanično ističe tek 2027. godine i on planira da ga odradi do kraja. Njegova pozicija, međutim, ozbiljno je poljuljana. Ne samo da levica i desnica zahtijevaju njegovu ostavku, već to sada čini i Eduar Filip, jedan od njegovih bivših premijera. Prema anketi s kraja septembra, čak 78 odsto Francuza smatra da je Makron loš predsjednik.

Šta će biti sa zajedničkim borbenim avionom?

Kako se produžava kriza u Francuskoj, tako slabi i Makronov uticaj na međunarodnoj sceni. On se više puta zalagao za suverenu Evropu koja samouvereno može da se suprotstavi i Putinovoj Rusiji i Trampovim Sjedinjenim Državama.

„Makron sada, naravno, nije više onako pun energije kao 2017. kada je stupio na dužnost“, kaže za DW Štefan Zajdendorf, zamjenik direktora Njemačko-francuskog instituta iz Ludvigsburga. „Francuska ipak ostaje izuzetno važan akter na evropskom nivou,“ dodaje on, iako Makrona drugi evropski lideri sada možda podsjećaju „da više nema većinu u parlamentu, a nema ni vladu, i da francuski budžet i dalje izmiče kontroli.“

A šta je s njemačko-francuskim projektima? Makron i Merc želeli su novi početak bliskog partnerstva. To je njemačkom kancelaru bilo posebno važno posle izbora, s obzirom na to da saradnja između Makrona i njegovog prethodnika, socijaldemokrate Olafa Šolca, nije najbolje funkcionisala.

Dvije vlade su nedavno, na zajedničkom sastanku ministarskih savjeta u Tulonu, sastavile čitavu listu zajedničkih projekata — od tešnje koordinacije u energetskoj politici, preko podsticanja razvoja vještačke inteligencije, do boljih mogućnosti finansiranja startapova. Ti planovi i dalje važe. Ali, kako kaže Zajdendorf, „projektima koji posebno zavise od političke podrške ili pritiska sada, naravno, ta politička podrška nedostaje.“ To se, na primjer, odnosi na planirani zajednički borbeni avion, što je projekat koji se već neko vrijeme suočava s ozbiljnim problemima.

Dugovi koji guše

Postoje li paralele između dvije zemlje — uprkos razlikama u političkim sistemima? S obzirom na visoku javnu zaduženost Francuske, koja iznosi oko 115 odsto BDP, i deficit od 5,8 procenata, ta zemlja je prinuđena da sledeće godine drastično smanji javnu potrošnju, bez obzira na to koja će vlada biti na vlasti.

Ginter Krihbaum iz njemačkog Ministarstva spoljnih poslova ne misli, međutim, da je to problematično za evrozonu. „Francuska je stabilna zemlja. U poslednje tri godine njena privreda je, za razliku od naše, čak beležila rast. I čitava evrozona je zahvaljujući instrumentima razvijenim u prethodnim godinama otpornija nego ikada do sada.“

U Njemačkoj su podaci o javnom dugu i deficitu još uvjek znatno povoljniji, ali zbog novih, velikih zaduženja Njemačka će ubuduće morati da plaća mnogo više kamate. Kancelar Merc već priprema stanovništvo na bolne uštede i na „više rada“.

Politički centar nestaje

Tu je i pitanje jačanja krajnje desničarskih partija. Pritisak s te strane u obje zemlje raste. U nedavnoj anketi u Francuskoj o poželjnim budućim predsjedničkim kandidatima, dva predstavnika desničarskog Nacionalnog okupljanja (RN) našla su se na vrhu: šefica poslaničke grupe Marin le Pen i predsjednik te stranke Žordan Bardela — iako je Le Pen, prema presudi suda zbog zloupotrebe javnih sredstava, isključena iz političkih funkcija na pet godina. Zajdendorf smatra da je predsjednik Francuske iz te stranke „teško zamisliv“, ali „više nije nemoguć“.

Njemačka ima drugačiji sistem. Tamo centralnu ulogu ne igra predsjednik države, već kancelar, koji obično dolazi iz najjače stranke u Bundestagu. Trenutno je kancelar iz djelimično ekstremno desne Alternative za Njemačku (AfD) nezamisliv, jer nijedna druga stranka u parlamentu ne želi da sarađuje s njom. Ipak, u nekoliko poslednjih anketa o izborima za Bundestag, AfD je bila tik ispred Hrišćansko-demokratske unije (CDU) Fridriha Merca.

Političku dilemu u obje zemlje Štefan Zajdendorf iz Njemačko-francuskog instituta opisuje ovako: „To je dio osjećaja krize u Francuskoj – da krajnje leve i krajnje desne stranke nude radikalna rešenja, zbog čega nikada ne dolaze na vlast, dok se istovremeno centar, koji preuzima odgovornost za upravljanje, toliko istopio da svi moraju da se udruže da bi uopšte formirali vladu. Od toga ni mi u Njemačkoj nismo daleko.“

Evropski državni sekretar Ginter Krihbaum i tu upozorava da ne treba dramatizovati. Ali dodaje: „Francuska je živa demokratija. Ono što se sada tamo dešava, dio je demokratske rasprave. Međutim, razvoj događaja pokazuje da naše evropske demokratije stoje pred mnogostrukim izazovima. Naš zajednički zadatak mora biti da obezbijedimo funkcionisanje naših demokratija i da ih ispunimo stvarnim životom.“