Danijel Garić

SAKUPLJENI ZABRINJAVAJUĆI PODACI

NASA upozorava na rapidan rast globalne temperature

Prema aktuelnoj analizi temperature, koju vode naučnici iz NASA Godard instituta za svemirske studije (GISS), prosječna globalna temperatura na Zemlji porasla je za najmanje 1,1 stepeni Celzijusa od 1880. godine. Većina zagrijavanja vazduha se dogodila od 1975. godine, brzinom od otprilike 0,15 do 0,20 celzijusa po deceniji.

Temperatura vazduha na Zemlji raste od industrijske revolucije. Dok prirodna varijabilnost igra određenu ulogu, ipak preovlađuje stav da su ljudske aktivnosti, posebno emisije gasova staklene bašte koje zadržavaju toplotu, uglavnom odgovorne za to što naša planeta postaje sve toplija.

U videu iznad, koji prati tekst koji prenosimo sa sajta Američke svemirske agencije, možete pogledati temperaturne anomalije u razdobljima od po pet godina od 1880. godine. Podaci pokazuju koliko je svaki region bio topliji ili hladniji u poređenju sa baznim periodom 1951-1980. godine. Globalna srednja temperatura vazduha na površini za taj period bila je 14 stepeni.

Godine od 1880. do 1939. imaju tendenciju da budu hladnije, a zatim izjednačene do 1950- ih. Ujednačavanje temperatura sredinom 20. vijeka može se objasniti prirodnom varijabilnosti i efektima aerosola koje su generisale fabrike, elektrane i motorna vozila u godinama brzog ekonomskog rasta poslije Drugog svjetskog rata. Upotreba fosilnih goriva je takođe porasla nakon rata za pet procenata godišnje, povećavajući gasove staklene bašte. Do hlađenja od aerosolnog zagađenja došlo je brzo. Nasuprot tome, gasovi staklene bašte se akumuliraju sporo, ali ostaju u atmosferi mnogo duže. Prema bivšem direktoru GISS- a Džejmsu Hansenu, snažan trend zagrijavanja u protekle četiri decenije vjerovatno odražava pomak od uravnoteženih efekata aerosola i gasova staklene bašte na atmosferu do dominacije efekata gasova staklene bašte, nakon što su aerosoli obuzdani kontrolom zagađenja.

Slika ispod prikazuje globalne temperaturne anomalije u 2021. godini, šestoj najtoplijoj u istoriji. Devet od deset najtoplijih godina ili temperaturnih rekorda dogodilo se u protekloj deceniji.

Kao što mape pokazuju, globalno zagrijavanje ne znači da temperature rastu svuda i u svako vrijeme istom brzinom. Temperature bi mogle porasti za pet stepeni u jednom regionu i pasti za dva stepena u drugom. Nerijetko se dešava da su izuzetno hladne zime na jednom mjestu uravnotežene ekstremno toplim zimama u drugom dijelu svijeta. Generalno, zagrijavanje je veće iznad kopna nego iznad okeana, jer voda sporije apsorbuje i oslobađa toplotu. Zagrijavanje se, takođe, može značajno razlikovati i unutar određenih kopnenih masa i okeanskih basena.

Zašto bi svijet bio zabrinut za jedan ili dva stepena globalnog zagrijavanja? Zar temperature ne variraju za mnogo stepeni svakog dana tamo gde živimo?

Temperature koje doživljavamo lokalno i u kratkim periodima mogu značajno da variraju zbog predvidljivih, cikličnih događaja (noć i dan, ljeto i zima) i teško predvidljivih obrazaca vjetra i padavina. Ali globalna temperatura uglavnom zavisi od toga koliko energije planeta prima od Sunca i koliko ona zrači nazad u svemir. Energija koja dolazi sa Sunca veoma malo varira tokom godine, dok je količina energije koju zrači Zemlja usko povezana sa hemijskim sastavom atmosfere, posebno sa količinom gasova staklene bašte koji zadržavaju toplotu.

Globalna promjena od jednog stepena je značajna jer je potrebna ogromna količina toplote da bi se za toliko zagrijali svi okeani, atmosfera i kopnene mase. U prošlosti, pad od jednog do dva stepena bio je sve što je bilo potrebno da Zemlja uroni u Malo ledeno doba. Pad od pet stepeni bio je dovoljan da se veliki dio Sjeverne Amerike zatrpa pod visokom masom leda prije 20 hiljada godina.
Analize temperature NASA- e uključuju mjerenja površinske temperature sa više od 20 hiljada meteoroloških stanica, posmatranja temperature površine mora sa brodova i mjerenja temperature sa istraživačkih stanica na Antarktiku. Ova “in situ” mjerenja se analiziraju korišćenjem algoritma koji uzima u obzir različite razmake temperaturnih stanica širom svijeta i efekte urbanih toplotnih ostrva.