ENTOMOLOGIJA

Zašto pčele žive kraće nego ranije?

Životni vijek pčela medarica danas je 50 posto kraći nego prije 50 godina. Pad dugovječnosti medonosnih pčela koje se drže u laboratoriji mogao bi objasniti gubitke kolonija i manju proizvodnju meda posljednjih desetljeća.

Nova studija entomologa Univerziteta Merilend pokazuje da je životni vijek pojedinih vrsta medonosnih pčela koje se drže u kontrolisanim, laboratorijskim uslovima, 50% kraći nego što je bio 1970-ih. Kao prva studija koja je pokazala ukupan pad životnog vijeka pčela medarica nezavisno o stresorima u životnoj sredini, taj rad nagovještava da genetika, možda, utiče na šire trendove viših stopa prometa kolonija zabilježenih u pčelarstvu.

Kada su naučnici modelirali učinak današnjeg kraćeg životnog vijeka, rezultati su pokazali povećani gubitak kolonija i smanjeni trend proizvodnje meda, koje su američki pčelari uočili posljednjih desetljeća.

Promet kolonija prihvaćen je činilac u pčelarstvu, jer pčelinje zajednice prirodno stare i odumiru. No, tokom proteklog desetljeća, američki pčelari registrovali su visoku stopu gubitaka, što je značilo da moraju zamijeniti više kolonija, kako bi pčelarstvo bilo održivo. U nastojanju da shvate zašto, istraživači su se usredsredili na stresore u životnoj sredini, bolesti, parazite, izloženost pesticidima i prehranu.

To je prva studija koja pokazuje ukupni pad životnog vijeka pčela medarica nezavisno o stresorima okoline, nagovještavajući da genetika možda utiče na šire trendove viđene u pčelarstvu. Studija je objavljena 14. novembra 2022. u časopisu Sajentifik Riports.

"Izolujemo pčele iz kolonijalnog života neposredno prije nego što postanu odrasle jedinke, tako da se, što god im smanjuje životni vijek, događa prije tog trenutka", rekao je Entoni Nirmen, doktorand na Odsjeku za entomologiju i glavni autor studije. "To uvodi ideju genetske komponente. Ako je ova hipoteza tačna, ona takođe ukazuje na moguće rješenje. Ako možemo izolovati neke genetske činioce, možda možemo učiniti za pčele duže žive."

Nirman je prvi put primijetio pad životnog vijeka dok je radio studiju s vanrednim profesorom entomologije Denisom van Engelsdorpom o standardizovanim protokolima za uzgoj odraslih pčela u laboratoriji. Ponavljajući ranije studije, istraživači su prikupili pčelinje lutke iz košnica medonosnih pčela unutar 24 sata od izlaska iz voštanih ćelija u kojima su uzgajane. Sakupljene pčele završile su uzgoj u inkubatoru, a zatim su se držale kao odrasle jedinke u posebnim košnicama.

Nirman je procjenjivao učinak nadopunjavanja prehrane šećernom vodom pčela u košnici, kako bi bolje oponašao prirodne uslove, kada je primijetio da je, bez obzira na prehranu, srednji životni vijek njegovih pčela u košnici upola manji od vijeka pčela u košnici u sličnim eksperimentima 1970-ih. To je podstaklo dublji analizu laboratorijskih studija objavljenih posljednjih 50 godina.

"Standardizovani protokoli za uzgoj pčela medarica u laboratoriji, zapravo, nijesu bili formalizovani sve do 2000-ih, pa biste pomislili da će životni vijek biti duži ili nepromijenjen, jer smo u tome sve bolji, zar ne? Umjesto toga, vidjeli smo udvostručenje stope smrtnosti“, rekao je Nirman.

Iako se laboratorijska sredina uveliko razlikuje od kolonije, istorijski zapisi pčela koje se čuvaju u laboratoriji sugerišu sličan životni vijek kolonija, a naučnici uopšteno pretpostavljaju da će izolovani činioici koji smanjuju životni vijek pčela u jednom okruženju, na isti način djelovati i u drugoj sredini.

Prethodna istraživanja takođe su pokazala da u stvarnom svijetu kraći životni vijek pčela medarica odgovara manjem vremenu traganja za hranom i manjoj proizvodnji meda. To je prva studija koja povezuje te činioce sa stopama prometa kolonija. 

Kada je tim modelirao učinak smanjenja životnog vijeka od 50% na pčelarski uzgoj, gdje se izgubljene kolonije zamjenjuju godišnje, rezultirajuće stope gubitka bile su oko 33%. To je vrlo slično prosječnim stopama prezimljavanja i godišnjih gubitaka od 30% i 40% koje su pčelari prijavili posljednjih 14 godina.

Nirman i Engelsdorp primijetili su da bi pčele koje se čuvaju u laboratoriji mogle imati niži nivo virusne kontaminacije ili izloženosti pesticidima tokom faze larve, kada borave u košnici, a hrane ih pčele radilice. No, pčele nijesu pokazale očite simptome tih izloženosti, dok se genetska komponenta dugovječnosti pokazala kod drugih insekata kao što su voćne mušice.

Sljedeći korak za istraživače biće upoređivanje trendova životnog vijeka pčela medarica širom SAD-a i drugih zemalja. Ako pronađu razlike u dugovječnosti, mogu izolovati i uporediti potencijalne činioce koji doprinose dužini vijeka pčela, kao što su genetika, upotreba pesticida i prisutnost virusa u lokalnim pčelinjim društvima.

Preveo i priredio: S. Đurđić