[ Pobjeda ]

PETRUŠA UŠĆUMLIĆ

Prva Crnogorka na vašaru ljepote

Imali su Crnogorci zvanične titule, takoreći, za svakoga, osim za ljepotice, ali su ih, ipak, narodski titulisali Banicom i time izdvajali od „običnih“ domodržnica. Bogata je i narodna književnost zapisima o znamenitim Crnogorkama, pa i o „najljepšim u svom vremenu“, pri čemu je bilo i „svojatanja“, jer su svi željeli da „dokažu“ kako je ljepoticu dalo baš njihovo selo ili varoš.

U tome se, kao u svemu kod nas, i nadgornjavalo, ali niko nije osporio da je Pivljanka Petruša Ušćumlić (1891-1918) prva Crnogorka koja je učestvovala na svjetskom „vašaru ljepote“ 1907. godine u Londonu.

Po knjaževom izboru Najljepšu Crnogorku nije izabrao nikakav žiri, kao danas, nego je to učinio lično knjaz Nikola, koji je znao da za međunarodnu afirmaciju male kneževine nije dovoljna samo slava svijetlog oružja, pa je, pored „žive“ diplomatske aktivnosti, koristio svaku priliku da predstavnici Crne Gore učestvuju na raznim skupovima u evropskim metropolama. Nije se, po narodnom predanju, dvoumio ni da ih pošalje na evropski vašar ljepote. Prema jednoj verziji, knjaz je prvo namjeravao da u London pošalje jednu od kćerki, ali je od toga odustao iz bojazni da mu ne zamjere Crnogorci ili, još gore, Evropejci. Zato je „mobilisao“ serdare, vojvode i plemenske kapetane da pronađu dvoje najglednijih čeljadi, koji će ljepotom i stasom dostojno Crnu Goru predstaviti evropskoj sviti na londonskom vašaru.

Nije poznato ko je sve za to preporučivan knjazu, ali se zna da je izbor pao na „vilu“ iz pivskog sela Gornji Unač, Petrušu Petriju Stevanovu Ušćumlić i golijskog momčinu Mašana Gašova Ćupića, iz Presjeke kod Nikšića, koji su odgovarali tadašnjem poimanju ljepote: visok i kršan momak, a đevojka vitkog stasa, bujne kose i pravilnih crta lica, dok se i za muško i žensko posebno cijenilo otmeno držanje i oficirski hod.

Zapregom do broda te nepisane kriterijume je ispunjavala stasita Pivljanka, ali njena majka Jovana – odiva Gezovića iz nikšićke Prage, ma koliko joj godila glasovitost kćerke, nije mogla pojmiti da šesnaestogodišnja đevojka bez ikoga svoga ide u daleku Englesku. O tome je 1966. godine u „Ilustrovanoj politici“ poznati nikšićki novinar Vlado Mićunović zapisao sjećanje njene sestre Savete Perović: „Kad je kralj uputio poruku mojoj majci da sprema Petriju na put u Englesku, ona se obratila čuvenom junaku i bliskom prijatelju naše kuće vojvodi Lazaru Sočici, jer je to u mnogo čemu odudaralo od tadašnjih crnogorskih patrijarhalnih pogleda. To je bilo nečuveno da devojka sama ide u beli svet… Saznavši da je to kraljeva želja, vojvoda Sočica je savetovao Petrijinoj majci da posluša, pa se Petrija poštanskom zapregom odvezla na Cetinje…“

Prvu mis Crne Gore bez lente i njenog „pratioca“ Mašana Ćupića knjaz Nikola i knjeginja Milena na daleki put su opremili poštanskom zapregom do Kotora, a odatle brodom, koji je za mlade gorštake već bio nepoznat svijet.