Туфик Софтић

PETAR CEROVIĆ

"Sačuvaćemo Đalovića pećinu makar išli do Strazbura"

Predsjednik Speleološkog kluba “Pauk” iz Bijelog Polja, Petar Cerović, kazao je da su došli do mnogih novih saznanja i imena krivaca koji su doveli do katastrofalnog ishoda dosadašnjih radova na valorizaciji Đalovića pećine.

On je Portalu RTCG rekao da će i nadležne institucije i javnost biti upoznati sa tim u narednom periodu.

“Nijesmo se u proteklih mjeseca dana obraćali javnosti zbog izborne kampanje, odnosno zbog toga da izbjegnemo da nas neko uvuče u političke borbe i da nas neke od partija instrumentalizuju”, kazao je Cerović.

On je podsjetio kako je izvođač radova na projektu valorizacije te pećine, kompanija “Novi Volvoks”, obećala da će do 30.septembra izvesti radove na ulaznom dijelu i obezbijediti zaštitna vrata na ulazu.

“Prošlo je i 30 dana od roka koji su dali, a pomaka nema nikakvih, što može dovesti do još veće katastrofe kako dolaze hladniji dani i kada radove neće biti moguće izvesti”, kazao je predsjednik ovog speleološkog kluba.

On je rekao da ih tužilaštvo još nije kontaktiralo povodom prijave zbog nesavjesnog i neodgovornog ponašanje izvođača radova na projektu Đalovića pećina, čime se ugrožava čitav biodiverzitet u Đalovića klisuri, koja je zaštićeno nacionalno dobro Crne Gore.

“Nije nam jasno šta tužilaštvo čeka. Ali, ćeraćemo se još, do Strazbura ako bude potrebno”, rekao je Cerović.

Tako se oko najveće pećine na Balkanu, Đalovića pećine kod Bijelog Polja, đavoli kote. Počelo je sa krivičnim prijavama protiv vandala koji su krajem avgusta oštetili unutrašnjost pećine, a zatim je, čini se, otvorena 'Pandorina kutija', odnosno teška tema pravih krivaca za trajno oštećenje pećine, kanjona, i prirodnog okruženja, nastalog dugogodišnjim izvodjenjem radova na valorizaciji pećine.

U Speleološkom klubu “Pauk” smatraju da je umjesto planirane valorizacije došlo do trajne i nepopravljive štete ovog prirodnog dobra.

Priča oko Đalovića započela je kada su predstavnici Speleološkog kluba “Pauk” policiji prijavili da su vandali ispisivali imena po zidovima pećine i oštetili pećinski nakit.

Protiv nekoliko lica je, potom, podnijeta krivična prijava zbog uništenja prirodnog dobra, ali se nakon toga pokrenulo pitanje oko toga kako se godinama izvode radovi na valorizaciji Đalovića pećine, da li se to radi na stručan način i da li se tim radovima nanose nepopravljive štete prirodnom ambijentu najveće pećine na Balkanu, kao i čitavom njenom okruženju.

Malo fakata nije na odmet.

Ulaz u Đalovića pećinu nalazi se na području opštine Bijelo Polje. Obično se može pronaći podatak da se prostire na zapadnom dijelu Pešterske visorani i da je jedna od najdužih pećina na Balkanskom poluostrvu.

Ova pećina u narodu je od davnina poznata pod nazivom Pećina nad vražijim firovima, zbog ulaza koji je smješten iznad kotlastih udubljenja ispunjenih vodom. Pećina je smještena u Đalovića klisuri, po kojoj je i dobila ime. Kroz klisuru protiče rijeka Bistrica.

Istraženih 17,5 kilometara pećine pripada teritoriji Crne Gore, ali se procjenjuje da ova pećina zadire duboko u utrobu Pešterske visorevni, sa još, vjerovali ili ne, 200 kilometara neistraženih kanala.

Speleološka istraživanja Đalovića klisure i njene okoline započeta su daleke 1987. Godine, nakon što je ranije otkriven jedan od najznačajnih speleoloških objekata u bivšoj Jugoslaviji - Pećina nad vražijim firovima.

Ispitani dio sastoji se od većeg broja kanala, hodnika i dvorana, kao što su Kanal sa jezerima, Veliki lavirint, Veliki kanal, splet kanala koji spajaju gornji nivo sa donjim.

U pećini se nalazi 15 stalnih jezera, kao i 20 do 30 periodičnih jezera. U dijelu pećine nazvanom ”Katedrala” nalazi se najveći salagmit  ”Monolit” čija je visina oko 18 metara. Pećina posjeduje veliki broj pećinskih ukrasa različitih vrsta, oblika i boja.

To bi bili najzanimljiviji podaci o Đalovića pećini, koji se lako mogu izguglati, i koje bi trebalo da zna svako dijete u osnovnoj školi. Ono što se već nekoliko godina zna, ali o čemu se uglavnom glasno ćutalo, to je da je na scenu stupio faktor čovjek, sa idejom da se pećina turistički valorizuje.

Onda je tu ideju preuzela politika. Demokratska partija socijalista, koja je u Bijelom Polju neporažena preko tri decenije, u jednu od ranijih lokalnih kampanja krenula je sa pričom o milionskim ulaganjima u turističku valorizaciju najduže pećine na Balkanu.

Tako se u jesen 2019. godine Uprava javnih radova pohvalila da je početkom izgradnje žičare iznad Đalovića klisure napravljen još jedan krupan korak u realizaciji projekta njene turističke valorizacije.

Tada je saopšteno da je riječ o jednoj od nekoliko građevinskih faza, koje će prirodne ljepote najveće i najduže pećine u Crnoj Gori učiniti pristupačnim za posjetioce. Procijenjena vrijednost kompletne investicije je 18 miliona eura, obezbijeđenih kapitalnim budžetom Vlade Crne Gore.

Radnici preduzeća „Novi Volvoks“, sa kojim je Uprava ugovorila izradu tehničke dokumentacije i izvođenje radova, izlili su tih dana prve betonske stope za noseće stubove i početnu stanicu. Vrijednost montaže i stavljanja u funkciju oko 1,7 kilometara duge žičare je procijenjena na blizu 3,9 miliona eura.

Objašnjeno je da su planirane dvije gondole sa po osam mjesta za turiste, kapaciteta 75 osoba na sat, pomoću kojih će vožnja do servisnog objekta na ulazu u pećinu trajati šest minuta.

Na području od bjelopoljskog naselja Bistrica, do manastira Podvrh, gdje će se nalaziti parking i početna stanica žičare, tada je počela izgradnja pristupne saobraćajnice, u vrijednosti od oko 4,2 miliona eura.

“Kada je riječ o uređenju same pećine, strogo će se voditi računa o očuvanju njenih prirodnih ukrasa, pa je predviđeno specijalno osvjetljenje, korišćenje montažnih staza i posebnog materijala”, saopštila je tada Uprava javnih radova.

Firma “Novi Volvoks” nije nepoznata, mada je u CRPS, od njenog osnivanja 2009. godine, zabilježeno 25 vlasničkih promjena, a posljednja promjena je evidentirana početkom aprila ove godine. Ta firma je za radove u Bijelom Polju angažovala podizvodjače, među kojima je i kompanija predsjednika opštine Bijelo Polje, Petra Smolovića.

Istina, on je izborom na tu funkciju, istupio iz firme “Imperijal”, koju je nastavio da vodi njegov rođeni brat.

Radovi se se otegli i dobrano kasne. Nekako su se izvodili u tišini, i niko do sada nije pomenuo način na koji se to čini, odnosno kvalitet. Milioni su već, po osnovu ovog projekta, uloženi u opštinu Bijelo Polje. Speleolozi smatraju da su uloženi štetno.

Mada kažu da ne žele nikoga da targetiraju, iz bjelopoljskog Speleološkog kluba “Pauk” tužilaštvo su nedvosmisleno uputili da krivca za nepopravljive štete koje su nastale dosadašnjim izvođenjem radova na valorizaciji Đalovića pećine, traže u idejnom tvorcu samog projekta, nosiocu projekta, izvođaču radova, nadzornom organu i Opštini Bijelo Polje.

Tako, pri svemu ispadoše sitni vandali koji su ispisivali imena na zidovima pećine i uništavali pećinski nakit. Oni će krivično odgovarati zbog uništenja prirodnog dobra.

Ostaje sada da se vidi dokle će otići započeta polemika o tome kako su već uloženi milioni eura, a kako je mnogo veća šteta napravljena otvaranjem vještačkog ulaza u pećinu, i svim drugim dosadašnjim radovima u njenom okruženju.