Kristof Haselbah  [ DW ]

14. 09. 2025. 07:21

Izbori u Sjevernoj Rajni-Vestfaliji: Test za njemačku vladu

Iako su to „samo“ lokalni izbori, oni su prvi koji se održavaju u Njemačkoj otkako je u maju na dužnost stupila savezna vlada - koju čine konzervativne stranke Unije CDU i CSU i Socijaldemokratska partija Njemačke (SPD).

„To je, na neki način, lakmus-test za saveznu vladu“, kaže za DW Oliver Lembke, politikolog sa Univerziteta u Bohumu.

Izbori su značajni i zato što je Sjeverna Rajna-Vestfalija (NRW), na zapadu Njemačke, sa oko 18 miliona stanovnika, najmnogoljudnija savezna pokrajina. Oko 13,7 miliona građana ima pravo glasa - državljani Njemačke, kao i ostalih 26 država-članica EU koji su na dan izbora navršili 16 godina i koji najmanje dvije sedmice pre izbora imaju mjesto boravka u nekoj opštini u toj pokrajini.

A zbog svoje ekonomske i društvene raznolikosti, ona je i svojevrsna Njemačka u malom: oko četvrtina stanovnika ima migrantsko poreklo, slično kao u cijeloj Njemačkoj.

Ima i velike gradove poput Kelna, Diseldorfa i Dortmunda, kao i ruralna područja. Ima i industriju i uslužene djelatonsti, ali i poljoprivredu. Strukturne promjene u Rurskoj oblasti – prelazak s uglja i čelika na uslužni sektor – takođe predstavljaju razvojni pravac karakterističan za mnoge djelove zemlje.

Pored toga, Sjeverna Rajna-Vestfalija, a posebno Rurska oblast, oduvek su važile za „srce socijaldemokratije“. A i kancelar Fridrih Merc iz redova CDU potiče iz te pokrajine. Zbog toga obje stranke s nestrpljenjem iščekuju rezultate izbora.

Političari ne brinu o lokalnim problemima?

Na izborima 14. septembra biraju se gradska i opštinska veća, skupštine okruga, a direktno i gradonačelnici i načelnici okruga.

Na lokalnim, odnosno komunalnim izborima, ličnosti kandidata često imaju važniju ulogu od stranaka: oni su prisutni na terenu, bave se konkretnim lokalnim pitanjima, kao što su škole, javni prevoz i lokalna privreda. Zbog toga ljudi na komunalnim izborima ponekad glasaju drugačije nego na saveznim izborima, gdje je fokus na „visokoj“ politici.

Ali već sada je jasno: mnogi ljudi u Sjevernoj Rajni-Vestfaliji nezadovoljni su stanjem u svojim opštinama, posebno infrastrukturom, kaže Oliver Lembke:

„Ulice, mostovi, javni prevoz, škole – to brzo izaziva nezadovoljstvo kod ljudi, naročito kada imaju osjećaj da se politika time ne bavi.“

Zamjenik kancelara, Lars Klingbajl (SPD), upozorio je svoje partijske kolege tokom kampanje: „Moramo da se bavimo brigama ljudi.“ Mnogi zaposleni u industriji čelika, hemije ili automobilskoj industriji strahuju za svoja radna mjesta.

Međutim, ne radi se samo o lokalnim problemima, priznaje Lembke: „Vidimo i u predizbornoj kampanji da teme od saveznog značaja igraju ulogu – migracija, preopterećenost zbog migracija, posljedice integracije migranata.“ Neki od tih problema ne mogu se riješiti na lokalnom nivou, ali „ipak igraju ulogu“.

CDU će ostati najjača, AfD će ojačati, SPD doživjeti poraz

Prema anketama u Sjevernoj Rajni-Vestfaliji, CDU će vjerovatno ostati najjača stranka u opštinama i gradovima, što se može pripisati i popularnosti CDU-ovog pokrajinskog premijera Hendrika Vista, koji u pokrajini vlada zajedno sa Zelenima.

Prije svega socijaldemokrate moraju da računaju s velikim gubicima, naročito u gradovima sa socijalnim problemima u Rurskoj oblasti, kao što su Gelzenkirhen i Duizburg, dok bi djelimično desno-ekstremna stranka Alternativa za Njemačku (AfD) tamo mogla da ojača. Upravo su te opštine tradicionalno bile uporišta SPD-a.

Na prošlim lokalnim izborima prije pet godina, AfD je osvojila oko pet odsto glasova, a sada ankete predviđaju trostruko više. Iako time još ne bi dostigla rezultate od preko 30 procenata, koje već bilježi na istoku Njemačke, time bi značajno napredovala u zapadom dijelu Njemačke.

Politikolog Oliver Lembke smatra da AfD povezuje nestašicu stanova, visoke kirije ili loše škole sa migracijom: „Od te povezanosti AfD živi, to je njena pobjednička tema, a SPD tu gubi najviše, jer tu povezanost, u mnogo čemu i s pravom, ne vidi tako strogo, čak joj se i protivi, ali je često te teme više prećutkivala nego što ih je zaista rješavala.“

Ipak smatra da vjerovatno neće biti AfD-gradonačelnika. On kaže da na izborima gdje se kandidati biraju direktno, ostale stranke podrže najsigurnijeg protivkandidata i time sprječavaju da komune budu u rukama AfD-a. „Ali u gradskim većima možemo očekivati porast broja poslanika AfD-a.“

Veliko nezadovoljstvo saveznom vladom

Raspoloženje u Sjevernoj Rajni-Vestfaliji poklapa se s rezultatima najnovijeg istraživanja javnog mnjenja u cijeloj Njemačkoj za ARD, Dojčlandtrend od 3. septembra. Prema podacima te anekte, samo 22 odsto ispitanih zadovoljno je radom savezne vlade.

Posebno je zabrinjavajuće za vladu to što se u raznim oblastima – privredi, spoljnoj politici, poreskoj i finansijskoj politici – AfD-u sada pripisuje znatno veća sposobnost za rješavanje problema nego ranije. U politici prema izbjeglicama i azilu, ispitanici po prvi put vjeruju da je AfD najkompetenija, dakle više nego CDU/CSU.

Jačanje AfD-a u Sjevernoj Rajni Vestfaliji moglo bi da izvrši pritisak na saveznu koaliciju u Berlinu, naročito po pitanjima migracije, unutrašnje bezbjednosti i socijalnih tema. Upravo to bi bio i pokazatelj političke polarizacije i u zapadnoj Njemačkoj, koja je dosad bila karakteristična pre svega za istočne savezne pokrajine.

Kancelar Fridrih Merc očigledno hoće unaprijed da se ogradi od mogućih loših rezultata u NRW-u. „Lokalni izbori su lokalni izbori“, rekao je nedavno tokom posjete toj pokrajini, iako, naravno, „postoje određeni pogledi i na pokrajinsku i na saveznu politiku“.