Kristina Beker (ARD,Madrid)  [ DW ]

18. 09. 2025. 13:52

Španija: vlada i ljudi na strani Palestinaca

„Ovu Vueltu je dobila Palestina!“, skandirali su pro-palestinski demonstranti nakon što su uspjeli da prekinu posljednju etapu jedne od najvećih biciklističkih trka na svijetu koja se održava u Španiji. Stotinu hiljada demonstranata blokiralo je završnu etapu ove nedjelje, pretvorivši madridske avenije u more palestinskih zastava. Policija nije uspjela da biciklistima raščisti put.

Tokom cijele trke duge 3.000 kilometara, pokret „BDS – Bojkot, povlačenje investicija i sankcije“ protestovao je zbog učešća tima Izraela, djelimično zbog bliskosti jednog od sponzora sa premijerom Benjaminom Netanjahuom i pokušaja da se sportom poboljša imidž Izraela.

Izraelski tim ostao je u trci do kraja – ali niko nije stigao na cilj.

Aktivisti najavljuju dalje akcije. „Želimo da Izrael bude isključen sa svih kulturnih, sportskih i obrazovnih događaja“, kaže aktivistkinja Mariza Moro. Protestom žele da ukažu na to da „izraelski timovi učestvuju u događajima koji prikrivaju sliku genocida".

Pitanje krivice

Odmah poslije trke, u polarizovanoj Španiji počinje politička debata o odgovornosti.

Lider opozicije Alberto Nunjez Feiho iz konzervativne Narodne partije krivi premijera iz redova socijaldemokrata Pedra Sančeza: „Gospodin Sančez je odgovoran za nasilje koje bi trebalo da postidi svakoga kome je Španija u srcu."

Sančez, pak, izražava „poštovanje i duboko divljenje" prema španskom civilnom društvu, koje se mobilisalo protiv nepravde i mirno branilo svoje ideale. Kao demonstranti, i ljevičarska vlada Španije govori o „genocidu“ u Gazi.

Zbog toga su između Izraela i Španije diplomatski odnosi na ledu. Nakon što je Sančez nedavno najavio pooštreni embargo na oružje i dodatne mjere protiv Izraela, odnosi su dodatno zahladnjeli.

„Španija nema nuklearno oružje, nosače aviona ni velike rezerve nafte“, rekao je premijer. „Ne možemo sami da zaustavimo izraelsku ofanzivu, ali to ne znači da ćemo prestati da pokušavamo.“

Većina Španaca smatra da Izrael sprovodi genocid

Sančez ima podršku naroda. Karmen Gonzalez Enrikez iz „Kraljevskog instituta El Kano" navodi da je u julskoj anketi „82 odsto Španaca ocijenilo izraelske akcije u Gazi kao genocid": „To znači da Španci, bez obzira na političku orijentaciju, smatraju da ono što izraelska vlada trenutno radi mora da prestane.“

Španski parlament je još 2014. gotovo jednoglasno izrazio želju da prizna Palestinu kao državu. Zvanično priznanje uslijedilo je tek deset godina kasnije – od strane Sančezove vlade.

Do 1986. bez diplomatskih odnosa sa Izraelom

Španija tradicionalno zauzima propalestinski stav, više nego većina evropskih zemalja, i iz istorijskih razloga. Kada je Izrael osnovan 1948. Španijom je vladao fašistički diktator Francisko Franko (1892-1975).

Tradicionalno već postojeći proarapski stav praktično je bio dogma u to vrijeme, kaže politikolog Fernando Valespin:

„Do 1986. Španija nije imala diplomatske odnose sa Izraelom“, mada je Franko bio mrtav više od deset godina.

Nakon toga, razne vlade su pokušavale da ojačaju odnose sa Izraelom – ali danas su ti odnosi na najnižem nivou.

Španija prijeti bojkotom Evrovizije

Izraelski ministar spoljnih poslova Gideon Zar nazvao je Sančeza antisemitskim lažovom nakon prekida Vuelte i upitao:

„Da li je Izrael 7. oktobra izvršio invaziju na Gazu, ili je Hamasova teroristička država izvršila invaziju na Izrael i počinila najgori masakr nad Jevrejima od Holokausta?“

Ove nedjelje odnosi su dodatno pogoršani: španska javna televizija najavila je bojkot „Evrovizije“ ako Izrael ostane u takmičenju. Španija je dio tzv. „velike petorke“ – pet najvećih finansijera Evrosonga (Njemačka, Francuska, Velika Britanija, Italija i Španija).

Od Vuelte pa nadalje, u Španiji se skoro svakodnevno demonstrira za Palestinu. Umjetnici u Madridu podsjećaju na patnje djece u Gazi, a pravnici planiraju proteste ispred izraelske ambasade.

Razlike u njemačkom i španskom stavu prema Izraelu

Njemački kancelar Fridrih Merc danas dolazi u zvaničnu posjetu Španiji i premijeru Sančezu. Mnogi iz Sančezovog koalicionog partnera „Sumar“ žele potpuni prekid diplomatskih odnosa sa Izraelom. Razgovor dvojice lidera biće, sasvim sigurno, zanimljiv.

Ipak, špansko javno mnjenje na Njemačku gleda kao i ranije i nije se promijenilo nakon 7. oktobra, kaže Gonzalez Enrikez:

„Razlike u stavovima Španije i Njemačke o palestinskom pitanju nisu negativno uticale na sliku koju Španci imaju o Njemačkoj. Ona je i dalje izuzetno pozitivna.“

A politički odnosi između dvije zemlje? Moraće da se redefinišu - u ovim složenim globalnim okolnostima.