analiza instituta u vašingtonu

Umor od proširenja i umor od čekanja: Ministar Ivanović o budućnosti proširenja EU

Institut za izučavanje diplomatije Univerziteta Džordžtaun u Vašingtonu objavio je nedavno analizu na temu proširenja EU, baziranu na gostovanju ministra vanjskih poslova Crne Gore dr Filipa Ivanovića na tom Univerzitetu tokom nedavne, radne posjete Sjedinjenim Američkim Državama.

Analizu prenosimo integralno

Ministar vanjskih poslova Crne Gore dr Filip Ivanović gostovao je na Univerzitetu Džordžtaun i razgovarao o proširenju Evropske unije i Crnoj Gori, kao potencijalnoj uspješnoj priči o proširenju EU.

Dana 30. januara, ministar vanjskih poslova Crne Gore dr Filip Ivanović razgovarao je sa studentima Univerziteta Džordžtaun u okviru „Razgovora o proširenju Evropske unije i Crne Gore“. Na svom prvom putovanju u Sjedinjene Američke Države u svojstvu ministra vanjskih poslova u novoj centrističkoj vladi, ministar Ivanović je imao pune ruke posla. Nova politička većina u Crnoj Gori uložila je sav svoj politički kapital u crnogorsku ambiciju da konačno pristupi Evropskoj uniji, što je cilj koji su postavljale uzastopno vlade Crne Gore od 2012. godine. Govor ministra Ivanovića osvijetlio je nade i prepreke s kojima se suočava nekoliko istočnoevropskih i balkanskih zemalja koje kucaju na vrata EU i odgovarao otvoreno na pitanja studenata o
ambicijama njegove vlade, tempu integracije EU u svjetlu invazije Rusije na Ukrajinu, pa čak i o širim pitanjima balkanske istorije i identiteta.

Evropske aspiracije Crne Gore
Ministar Ivanović se oslonio na različite izvore da objasni centralnu aspiraciju crnogorske vlade: članstvo u EU, za početak, veoma je popularno u njegovoj zemlji, a ankete pokazuju da više od 80% podržava članstvo, što, prema riječima ministra Ivanovića, odražava i duboko usađeni osjećaj istorijskog identiteta, kao i pragmatičnih sigurnosnih i socioekonomskih benefita povezanih sa članstvom u EU.

Za 600.000 građana Crne Gore, ministar Ivanović je kazao, članstvo u EU znači mnogo različitih stvari. Za poljoprivrednike to znači velikodušan i dobro finansiran režim agrarnih subvencija u obliku Zajedničke poljoprivredne politike (CAP); za naučnike to znači pristup EU Horizont fondovima za istraživanje, u vrijednosti od 100 milijardi eura; za buduće profesionalce to znači harmonizaciju profesionalnih kvalifikacija što omogućava veću ekonomsku mobilnost; za studente i ostale mlade ljude predstavlja šansu da putuju, uče i slobodno žive širom ogromnog i raznolikog kontinenta; i za civilno društvo, članstvo u EU bi odražavalo i ojačalo napore za demokratsku modernizaciju zemlje koje je preduzela od početka pregovora o pristupanju bloku 2012. godine. „Ukupni zbir je", objasnio je ministar Ivanović „značajna većina Crnogoraca koja podržava
članstvo.

Duga sjenka balkanske istorije
Podrška članstvu u EU, koja je koalicionog karaktera, nastavio je Ivanović, odražava još jedan aspekt političkog identiteta njegove zemlje kao fundamentalno multinacionalne liberalne države.

Veza sa bilo kojom etničkom, vjerskom ili istorijskom formom nacionalizma jednostavno ne bi funkcionisala za zemlju toliko raznoliku kao što je Crna Gora - sa značajnim prisustvom srpske, bošnjačke, albanske, hrvatske i muslimanske manjine. Stoga, pridruživanje međunarodnom klubu čije je otpor štetnim formama nacionalizma jedno od osnovnih načela, prirodni je korak naprijed.

Kao dio bivše Republike Jugoslavije, Crna Gora je kroz nedavnu istoriju iskusila ekstremne podjele, nacionalizam i komunizam. Iako je NATO nasilno pokorio srpskog predsjednika Miloševića 1999. godine, podjele još uvijek prožimaju većinu regionalne politike, uključujući i u Crnoj Gori. Ne ulazeći u istoriju regiona, ministar Ivanović je naglasio da je crnogorsko nacionalno jedinstvo građansko - ono koje se može održati na pravima i slobodama utvrđenim u zakonima i političkoj kulturi Evropske unije, a ne na bilo kojoj etno-vjerskoj osnovi.

Rusija - nova strateška računica
Tema koja „je visila u vazduhu“, o kojoj je ministar Ivanović otvoreno govorio objašnjavajući evropske ambicije Crne Gore, bila je Rusija. Invazija na Ukrajinu 2022. godine učvrstila je u umovima mnogih bivših sovjetskih i jugoslovenskih političkih lidera da je priključivanje Evropi pravi put naprijed za njihove nacije.

Za Crnu Goru, koja se formalno pridružila NATO-u 2017. godine, rat protiv Ukrajine predstavlja ne samo obnovljeni osjećaj strateške nužnosti, već i novu priliku. Politiku proširenja EU već dugo, duže od decenije, karakteriše "umor od proširenja", koji se odnosi na neraspoloženost država članica EU da proširuju blok sa istim zanosom sa kojim su ubrzano pridruženi veliki djelovi bivšeg sovjetskog bloka 2000-ih godina i Hrvatska 2013. godine. Prema riječima ministra Ivanovića, invazija na Ukrajinu pružila je prijeko potrebni politički podsticaj koji ima moć da okonča zamorenost proširenja kako u birokratijama Evropske komisije, tako i u vladama zemalja članica.

Crna Gora: model za proširenje EU?
Imajući u vidu aspiracije crnogorskog naroda i povoljnu politiku u Evropskoj komisiji i širom kontinenta, ministar Ivanonić i njegova vlada uvjereni su da zemlja može sprovesti zatvaranje preostalih više od 30 poglavlja u pristupnim pregovorima sa EU, što obećavaju da će učiniti do 2028. godine, odnosno do kraja mandata ove Vlade.

EU bi takođe imala koristi od pristupanja Crne Gore, istakao je ministar Ivanović. Prijem prvog novog člana nakon više od deset godina pokazao bi da je politika proširenja EU i dalje aktivna i da države aspiranti na periferiji Evrope imaju razloga da preduzmu mukotrpne reforme i razvojne napore potrebne za ispunjenje kriterijuma za pridruživanje bloku. Frustracija među zemljama kandidatima, pretvorila se u "umor od čekanja" što bi moglo postati ozbiljan problem za reputaciju bloka - ako države doživljavaju da se njihove aspiracije i napori u cilju ispunjavanja zahtjeva kojima se uslovljava članstvo ne nagrađuju.

Kako mnoge istočnoevropske i balkanske države nastavljaju da pokazuju interes za pridruživanje EU – interes ubrzan invazijom Rusije na Ukrajinu – put Crne Gore je u dobroj poziciji da postane uspješna priča. Ministar Ivanović je saglasan, ali naglašava da nema lakih rješenja i da fundamentalno dobro upravljanje mora biti na prvom mjestu. Šaljivo je pojasnio da pridruživanje EU zahtijeva "mnogo ljudi koje treba dobro platiti", aludirajući na ogroman obim pregovora i napora u usklađivanju njegove zemlje sa EU. Istina je da nisu sve države u poziciji da to učine, što čini pristupanje EU i dalje relativno nedostupnim i sporim za manje države na periferiji Evrope.

S druge strane, uspjeh Crne Gore sigurno će udahnuti novi život proširenju EU, potvrđujući zemljama na Zapadnom Balkanu i u istočnoj Evropi da je pristupanje dostižno kada se povoljno usklade politički uslovi sa onima u Evropi.

Fredi Malinson je pomoćnik direktora programa i istraživanja u Institutu za izučavanje diplomatije i diplomirao je na Programu za studije bezbjednosti Univerziteta Džordžtaun (SSP)