A.B. [ Portal RTCG ]

OSVRT DRAGANA KOPRIVICE

Pohvale za "Nadpop Kojović", Ognjenovićkin tekst izvrstan

Da je Crna Gora zemlja čuda, dodatni dokaz takve bizarne slike je i to što kod nas i ne postoji objektivna pozorišna kritika, pri čemu u alternaciji redovno “igra” ona prigodna, novinska, svečarska, naručena, naštelovana, sve po sistemu nezamjeranja i priklanjanja opštem sudu u duhu “Carevog novog ruha” i aplauza onome čega nema, piše Dragan Koprivica u svom osvrtu za predstavu "Nadpop Kojović".

A što je kralj go, to za nas i nije Bog zna bitno. Tim prije što ogoljeni kraljevi i inače predstavljaju dio naše svakodnevice, političkog i ukupnog društvenog folklora, čemu se više niko odavno ne čudi.

Uglavnom, i u pozorišnim zbivanjima u istu korpu trpamo i kvalitetne i one druge predstave, frizirajući domete loših, ostavljajući trezvene gledaoce da se u tami pozorišne sale čude aplauzima bez pokrića i ovacijama na kraju, koje za cilj imaju zamazivanje očiju publici, koja i dalje, makar i donkihotovski, vjeruje u teatar, umjetničku i svaku drugu istinu na sceni. 

Tako smo svjedoci virtuelnih, dirigovanih, naručenih reakcija dijela publike, koja zdušno, bez trunke griže savjesti, aplaudira promašenim predstavama, uz prisustvo TV-kamera, pa komedija zabune biva najbolje izrežirana u samom gledalištu, kao prateća drama.

Bitno je da premijere ne smiju proći bez ovacija, pa svi uživamo u kvazi aplauzima, ali nećemo o sitnicama...

Svakako, ostrašćeni, zaokruženo negatorski pristup bilo kojoj premijeri predstavlja i dodatno zalaženje u pozorišni lavirint iz kojeg nema izlaza ni uz pomoć Arijadnine niti, te ćemo i u ovom prikazu nastojati da ukažemo i na dobre i loše strane komada u cjelini.

Kao prvo, hvale vrijedna je ideja tekstopisca, Vide Ognjenović, da (po narudžbi Grad teatra”, uz podršku TO Budve na Konkursu za projekte valorizacije kulturne baštine za 2022.), svojim dramskim štivom osvijetli lik budvanskog plemića Antuna Kojovića (1751-1845). Ovaj pjesnik, prozni i dramski pisac, rimokatolički sveštenik, koji je uz teologiju završio i pravo u Italiji, klasičan je primjer svestrane ličnosti, sa više talenata, tip renesansnog čovjeka, uomo universale, mada je njegova pojava uslijedila dva vijeka nakon što je renesansa, nakon blistave epohe u Italiji, prohujala i širom Evrope.

Tako ovaj komad ima osnovnu, plemenitu namjeru da baci zrak svjetla na po mnogo čemu značajnu ličnost, Budvanina, koji je na našem tlu obilježio vrijeme i način promišljanja na razmeđi 18. i 19. vijeka. Od značaja je istaći i ocjenu same autorice dramskog štiva da je posebno bila inspirisana likom Kojovića jer je “na briljantan način u svojim dnevnicima objašnjavao svoje doba, svoje savremenike, ali i susjedno okruženje i  Evropu.

Fascinantna je njegova obaviještenost i volja da bude u toku zbivanja u doba velikih promjena krajem 18. vijeka.

Za divljenje su njegovi stavovi i promišljanja čija zrelost uveliko nadilazi njegovo doba. Čovjek koji se po svemu izdvajao iz sredine, a toliko joj bio privržen.” Komad istovremeno, u duhu halo efekta, nosi i važnu poruku da bi se naši pisci mogli okrenuti rasvjetljavanju biografija još nekih značajnih ličnosti iz vjekova za nama na našem duhovnom prostoru. 

Drugi, hvale vrijedan momenat, predstavlja udružena želja više kulturnih poslenika i institucija da ovjekoveče ovu dramsku storiju, a u svemu tome još jednom se izdvaja neviđena energija direktora Gradskog pozorišta, i dramskog pisca, Stevana Koprivice, koji je nivo ove pozorišne institucije uzdigao kao niko prije njega, zbog čega zaslužuje sve čestitke. U opsegu njegovih pozorišnih nastojanja sjajnu stranicu predstavlja i izuzetna briga o glumačkom podmlatku, te je Gradsko učinilo vidljive napore da s njegove scene zablistaju i nova lica koja dolaze, obojivši i ovaj komad glumačkim žarom mladosti.

Tako su se ovog puta uspješno predstavile i Smiljana Martinović, Lara Dragović, Una Lučić, Itana Dragojević i Anđela Radović. Autor ovog teksta pritom je i dalje u nedoumici zašto, i u ovoj predstavi sjajna Branka Femić, još uvijek nije dobila zahtjevniju ulogu u nekom komadu Gradskog, shodno svom izvrsnom talentu, ali već i scenskom iskustvu.

Kad je riječ o snažnom dramskom ansamblu Gradskog, ovog puta treba istaći da je posebnu draž predstavi dalo svojevrsno glumačko sučeljavanje naših domaćih, izvrsnih glumaca, Pavla Popovića, Milivoja Miša Obradovića, Pavla Ilića, Davora Dragojevića, Danila Čelebića, Vukana Pejovića i Ognjena Sekulića s Nebojšom Dugalićem, novim licem na našim scenama. 

Dugalić je, kao što je poznato, srpski pozorišni, filmski i televizijski glumac i reditelj, redovni profesor Fakulteta savremenih umetnosti u Beogradu, prvak drame Narodnog pozorišta... Ovoga puta publika je imala priliku da na otvorenoj sceni odgleda spoj pomalo različitih glumačkih poetika, ali je između domaćih glumaca i gostujućeg Dugalića vladala fina sinhronija, kao svojevrsno scensko osvježenje.

Ovo tim prije što je glumački “stranac” na našoj sceni samim tim ovaplotio i lik nadpopa Kojovića, koji je postojanjem u svom vremenu takođe bio svojevrsni stranac, iznad svoje epohe po mnogo čemu.Čestitke na stvaranju ukupnog scenskog ugođaja neosporno zaslužuju i scenografkinja Vladislava Kanington, kostimografkinja Marija Pupučevska, kompozitor Damjan Jovičin i koreografkinja Sonja Vukićević, a u istom timu je i sve afirmisanija asistentkinja režije, Branka Knežević.

Nakon svih ovih zasluženih komplimenata postavlja se pitanje sa početka osvrta: a gdje su, i ima li uopšte nedostataka posle svega napisanog...Nažalost, ima i to neoprostivih, zbog čega je bačena sjenka na projekat u cjelini, te bi prije premijere u Budvi, na svečanom otvaranju 38. festivala “Grad teatar”, u julu mjesecu, bilo od velike koristi učiniti dosta toga na tekstu, a samim tim i u režiji.Kao uvodni dio za kritičke opaske, odlično može poslužiti jedna replika Zorana Radmilovića iz “Radovana Trećeg”, kad za jednu predstavu, u svom maniru, ironično kaže da je “odlična, ali dosadna”.A to je glavni problem i “Nadpopa Kojovića”, jer u većem dijelu komada caruje sveta dosada, tokom koje je jedan broj gledalaca, čemu je svjedok i autor ovog teksta, spas pronalazio u sadržajima mobilnih telefona.

Tekst Vide Ognjenović počinje izvrsnim zapletom, dolaskom mladog istraživača “lika i djela” nadpopa Kojovića, koji ostaje sam u biblioteci, nakon čega se pojavljuje duh Kojovića i komunicira sa svojim budućim biografom. Zaplet je puno obećavao, a onda se predstava pretvorila u dosadne analize nadpopa i ostalih likova o njihovoj eposi, o tome ko je kriv, ko nije kriv, ko je bio iskreno za ljudske odnose, ko nije, šta je značio Napoleon u svom vremenu, je li bio pozitivan ili negativan lik, itd. itd., sve do dosade koja je carovala u gledalištu i pored svih napora agilnog glumačkog ansambla.

Osnovna dramaturška greška teksta Vide Ognjenović sadržana je u tome što je junak, mladi biograf, koji bi morao biti značajan lik u komadu do kraja, i to odmah iza nadpopa po važnosti, doslovce ćušnut na marginu zbivanja kao pasivni posmatrač i slušalac ćakulanja likova iz prošlosti, čiji nastupi su obilježeni dosadnom dominacijom literarnog teatra, pa se scenska radnja netragom izgubila.

Tako se mladi biograf, nažalost, tek pokoji put, do samog kraja, kad opet napokon dobije “pravo na repliku”, ali suviše kasno, pojavljuje tek kao nijemi svjedok koji sluša rasprave od Kulina bana, tamo i nazad.Zato bi prva sugestija autorici teksta bila da, na primjer, vrati u komad mladog junaka, koji bi trebalo da uzvrati nadpopu Kojoviću direktnim okršajem tokom čitavog razotkrivanja skrivane stranice istorije, da traje u dramskoj radnji, kad je već Kojović ušao u njegovo vrijeme, jer su priče aktera iz prošlosti umrtvile cio komad i obezličile ga do kraja. Kako god, vremena za, prvenstveno, tekstualne, a zatim i rediteljske intervencije ima, jer će, u protivnom, i na festivalu u Budvi morati biti raspisan konkurs za podobne gledaoce, preko čega bi se i moglo doći do nagrade, što je pogrešan pristup nametanja lošeg društvenog i gledateljskog ukusa. 

Uz ovo, sekvence karnevalskog tipa, kolektivne scene u kojim periodično nastupaju mlade junakinje, izvrsno su urađene, ali zbog rasplinutosti scenske radnje i dodatno razvodnjavaju oskudnu dinamiku postajući same sebi smetnja. Ali je to krivica rediteljke, koja se možda na taj način spašavala od evidentne scenske dosade pa još više rasplinula cio komad.U svakom slučaju, ništa čudno, i druge predstave su išle ka svojim boljim varijantama putem dodatnih tekstualnih i rediteljskih razrješenja, uz određena štrihovanja, te bi ovaj komad mogao djelovati mnogo bolje uz neumitne dorade.

Ako se nakon premijere dignu ruke od svega, onda tu i sama priča o nadpopu Kojoviću gubi na dojmu, tim prije što je cio njegov život bio apsolutno na drugoj strani od dosade. Uostalom, odavno je poznata, a surovo tačna konstatacija jednog reditelja kroz obraćanje kritičarima: da je i sam svjestan nedostataka na premijeri, zbog čega ih zove na neko jubilarno pedeseto izvođenje, pa da tek onda vide kako je komad proradio u cjelini uz stalne prepravke i poboljšanja koja se javljaju tokom korisnih izmjena predstave u cjelini. U tom kontekstu su i neki gledaoci nakon premijere konstatovali da predstava ne opravdava svoju dužinu od skoro dva sata, te bi blagotvorno štrihovanje zasigurno bilo od pomoći. 

Ovo tim prije što je Vida Ognjenović i autorica teksta i režije, pa može bez ikakvih smetnji praviti intervencije na svom štivu, jer se neće zamjeriti sama sebi kao spisateljici, na putu ka poboljšanju komada u cjelini, koji je imao dobru viziju, a koja se tokom predstave prosula kao morski pijesak s plaže u Budvi kroz prste otvorene šake nadpopa Kojovića.

Dakle, ono već tradicionalno “natrag za crtaću tablu” moglo bi biti od značajne koristi u daljoj profilaciji i ove predstave. To jest, ni na Zapadu, ni u teatru ništa novo... Ali može biti korisno... A ovako sve liči na još jednu skupocjenu a razlupanu porculansku vaznu, kako to jednom drugom prigodom napisa cijenjeni Laza Lazarević. A, u slučaju dorade predstave u cjelini, sve će to gledaoci pozlatiti... I to onim pravim, a ne izvještačenim aplauzima.

Autor: Dragan Koprivica