Mi.M. [ N1 ]

Sve više lažnih i falsifikovanih naučnih radova, pokazuju analize

Godinama su uzbunjivači upozoravali da se lažni rezultati sve brže uvlače u naučnu literaturu. Nova statistička analiza potvrđuje ovu zabrinutost.

Tim istraživača pronašao je dokaze o sumnjivim organizacijama koje objavljuju lažne ili nekvalitetne studije u industrijskim razmjerama. A njihov učinak brzo raste, ugrožavajući integritet mnogih oblasti, prenosi rts.rs.

„Ako se ovi trendovi ne zaustave, nauka će biti uništena“, naglašava Luis A. Nunes Amaral, analitičar na Univerzitetu Nortvestern i autor studije, koja je objavljena u Zborniku radova Nacionalne akademije nauka.

Nauka je postigla ogroman napredak u posljednjih nekoliko vijekova samo zato što su nove generacije naučnika mogle da čitaju o dostignućima prethodnih. Svaki put kada se objavi novi rad, drugi naučnici mogu da istraže nalaze i razmisle o tome kako da dođu do sopstvenih otkrića.

„Nauka se oslanja na povjerenje u ono što su drugi uradili, tako da ne morate sve da ponavljate“, dodaje dr Amaral.

Do dvijehiljaditih, urednici časopisa i organizacije za nadzor upozoravali su da je ovo povjerenje ugroženo. Označili su sve veći broj radova sa lažnim podacima i falsifikovanim rezultatima. U godinama koje su uslijedile, faktori koji su doveli do ovog porasta postajali su sve intenzivniji.

Kako se sve više postdiplomaca obučavalo u laboratorijama, konkurencija za ograničen broj istraživačkih poslova zaoštravala se. Radovi visokog profila postali su neophodni za uspjeh, ne samo za dobijanje posla, već i za dobijanje unapređenja i grantova.

Kako je naučna prevara postala unosan posao

Akademski izdavači odgovorili su na potražnju otvaranjem hiljada novih naučnih časopisa svake godine. „Svi podsticaji se svode na potrebu da izdavači objavljuju sve više i više“, navodi dr Ivan Oranski, izvršni direktor Centra za naučni integritet.

Organizacije poznate kao „fabrike radova“ sada pretvaraju naučnu prevaru u unosan posao. Naučnici željni da popune svoje biografije mogu platiti stotine do hiljade dolara da bi bili imenovani kao autori rada sa kojim nijesu imali nikakve veze, prema riječima Ane Abalkine, sociološkinje na Slobodnom univerzitetu u Berlinu koja proučava „fabrike radova“.

Ovakvim izdavačima rukopis može da dostavi nepošteni naučnik za određenu nadoknadu; u drugim slučajevima, mogao bi biti generisan interno. Da bi osigurale objavljivanje radova, „fabrike radova“ ponekad nude mito korumpiranim urednicima, prema istrazi Centra za naučni integritet.

Falsifikuje se sve – od teksta do fotografija

Dr Abalkina napominje da su takvi radovi obično puni prevara – od falsifikovanih slika do plagiranog teksta. Da bi izbjegle detektore plagijata, „fabrike radova“ često koriste vještačku inteligenciju da izmijene tekst preuzet iz drugih radova, ponekad uvodeći bizarne fraze poput „lažni potencijal“ umjesto „lažno pozitivan“.

Čak i dok su „fabrike radova“ radile na tome da sakriju svoje napore, dr Abalkina je pratila proizvodnju kompanija u Rusiji, Iranu i drugim zemljama i pronašla hiljade njihovih radova u štampanom izdanju. „Naučite da prepoznajete obrasce“, objašnjava.

Dr Amaral i njegove kolege analizirali su te obrasce koristeći teoriju mreža i druge statističke tehnike. „Pokušali smo da pružimo sliku o tome šta se nalazi ispod površine“, rekao je Ris Ričardson, postdoktorski istraživač na Univerzitetu Nortvestern i autor nove studije.

Za svoju analizu, naučnici su napravili bazu podataka sa više od milion naučnih radova. Tražili su radove na onlajn forumima, tragajući za dupliranim slikama i sličnim frazama, kao i u bazi podataka Retraction Watch-a, koju održava Centar za naučni integritet.