Tufik Softić

Grad leži na uglju, jama i dalje potopljena 

Iako čitav grad leži na ugljenoj ploči i rudne rezerve "crnog zlata" predstavljaju pravo bogatstvo, jama Petnjik Rudnika uglja Berane potopljena je podzemnim vodama već tri godine, i nema nade da bi skorije nešto moglo da se promijeni.　

Prema riječima starijih i iskusnih rudarskih inženjera, uglja u Beranama ima toliko da u nekim naseljima do njega može da se dođe čak i površinski. 　　　　

"Čitav grad, naime,  leži na velikoj ugljenoj ploči debljine četiri i po, do devet metara, pa i više na pojedinim mjestima, kao što je to slučaj u selu Dapsiću. Ploča ispod grada je na dubini od oko dvjesta metara. Upravo na toj dubini su i rudarski hodnici jame Petnjik", priča jedan od inženjera.

Prema njegovim riječima ukupne rezerve uglja u takozvanom beranskom basenu procijenjene su na 167 miliona tona.

"To su takozvane geološke rezerve. Bilansne rezerve, ili drugim riječima ono što je dostupno,  iznosi oko trideset miliona tona. Od toga, opet, eksploatacione rezerve iznose dvadeset pet miliona tona. Bilansne rezerve samo jame Petnjik su oko šesnaest miliona tona, dok su dubinska nalazišta na Polici devet i po, a u selu  Zagorje oko tri i po miliona tona" - objašnjava taj inženjer. 

On dodaje  i da ukupni resursi nisu bukvalo nedostupni, već da kopanje ispod samog grada, koje se u Evropi odavno radi, kod nas nije isplativo, pri činjenici da su i tako velike zalihe lako dostupne. Jama Petnjik beranskog Rudnika mrkog uglja, s druge strane brda Jasikovac i grada, otvorena je 1980. godine kada je završena eksploatacija u starom rudniku u Budimlji.  

"To je jedna od najbezbjednijih jama, sa najboljim uslovima. Pravo bogatstvo. Ima osam polja od kojih su otkopana samo dva. Na žalost, sada joj prijeti propast jer je potopljena" - upozorava ovaj čovjek.

Beranski rudnik uglja bio je 2001. godine prodat mješovitom vojvođansko-slovačkom preduzeću.

"Gradeks HBP", sastavljenom od kompanija "Gradeks" iz Kule i "HBP" iz slovačkog grada Providza. Poslije nešto više od godinu između ova dva partnera izbili su nesporazumi koji su završeni tako što su Slovaci preuzeli kompletno upravljanje, da bi se potom i sami nenajavljeno povukli iz posla i otišli iz Berana.　　　　

Svoj udio u privatizaciji Slovaci  su tada prikazali uvezenom opremom za automatsko kopanje rude. Nakon što je završena eksploatacija u jednom od osam polja jame Petnjik, oprema je ostala  pod zemljom na dubini od dvjesta metara. Mašine su zatrpane, i njihovo eventualno izvlačenje ne bi bilo ekonomski opravdano, iako im je vrijednost svojevremeno prikazana sa tri i po miliona eura.　　　　

Jedan od članova komisije koja je svojevremeno bila formirana u beranskom Rudniku uglja  kako bi se  utvrdila  stvarna vrijednost te opreme radi prodaje,  rekao je da bi vađenje mašina koštalo više nego što one trenutno vrijede, da bi to „bio uzaludan i težak posao“. 

Mašine u jami Petnjik utihnule su u novembru 2002. godine. Prodaja Rudnika uglja oglašavana je nakon toga devet puta prije nego ga je kupila kompanija „Balkan enerdži“, sa velikim planovima vezanim za izgradnju termo bloka i investicijama od 120 miliona eura. 　　　　

Od svega toga nije bilo ništa, a sve to uz  potpunu i prećutnu saglasnost tadašnje Vlade, iz koje je obično dobijan komentar - „bolje bilo kakav investitor neko nikakav“.

Grčka firma «Balkan Enedži» je malo prije kupovine rudnika u Beranama, avgusta 2007. godine, registrovana u Podgorici za poslove proizvodnje, prometa i usluga. Zvanično je saopšteno da je to podružnica grčkog koncerna «Restis Group» čiji je vlasnik milijarder Viktor Restis. 　　　　

„Balkan enerdži“ je početkom 2014. godine rudnik prodao kompaniji „Metalfer“ iz Sremske Mitrovice, koji je vrlo brzo pokrenuo proizvodnju i za nekoliko godina uveo čak i treću smjenu. 　　　　

Pet godina kasnije, 2019. odlučili su da prekinu proizvodnju, koja, kako je tada saopštavano, nije rentabilna. Od tada se radilo samo na održavanju jame. Uslijedilo je prvo potapanje zbog nestanka struje, koje je uz veliko zalaganje riješeno.　　　　

Sasvim nepredvidivo u novembru 2022. godine zbog kvara na staroj trafostanici došlo je do novog nestanka struje, prestanka rada pumpi za izbacivanje podzemnih voda, i jama se od tada nalazi potopljena.

Rudnik uglja jedina je preostala kompanija iz bivše industrijske zone u ovom gradu koja u tranziciji nije uništena, ali joj zato sada prijeti opasnost zbog izostanka dogovora kako riješiti problem i spasiti jamu Petnjik dok nije previše kasno.

Na pragu još jedne grejne sezone ugalj u ovom gradu, koji čitav leži na „crnom zlatu,  eksploatišu još samo oni koji ga za potrebe vlastitog grijanja vade na takozvanim „izdancima“, odnosno onamo gdje se do njega može doći površinski.