Samir Huseinović (Sarajevo)  [ DW ]

13. 11. 2025. 10:55

Italijanska istraga o „turistima-snajperistima“ tokom opsade Sarajeva

Više od tri decenije nakon opsade Sarajeva, italijansko tužilaštvo otvorilo je istragu koja bi mogla da rasvijetli jedan od najmračnijih i najmanje poznatih aspekata rata u Bosni i Hercegovini – priču o „turistima-snajperistima“, stranim državljanima koji su, navodno, plaćali da bi pucali na civile u opkoljenom gradu.

Istraga je pokrenuta nakon prijave italijanskog novinara i pisca Ezija Gavacenija, koji je milanskom tužilaštvu dostavio dokumente i svedočenja prikupljena tokom višegodišnjeg istraživanja. On je za televiziju N1 izjavio da je dokumentarni film „Sarajevo Safari“ bio polazna tačka njegovog rada.

Istraga se za sada vodi protiv nepoznatih počinilaca, ali bi italijansko pravosuđe moglo da dođe do konkretnih imena. „Imao sam kontakte s ljudima među kojima je bio i pripadnik obavještajnih službi BiH tokom opsade Sarajeva, koji je svedočio o grupama italijanskih ’turista-snajperista’ koji su dolazili na brda da pucaju na civile“, tvrdi Gavaceni.

Milansko tužilaštvo povjerilo je istragu specijalnoj jedinici karabinjera ROS, poznatoj po radu na složenim međunarodnim predmetima. Italija je tako postala prva zemlja koja je pokrenula pravosudnu istragu o „vikend-snajperistima“.

Svedočenje bivšeg obavještajca

Bivši obavještajac Armije BiH, Edin Subašić, koji u filmu „Sarajevo Safari“ govori o strancima koji su plaćali da pucaju na civile, opisao je događaj iz 1993. godine – saslušanje zarobljenog dobrovoljca koje je, tvrdi, otkrilo postojanje stranih „turista-snajperista“.

„Zarobljenik, dvadesetogodišnjak iz Paraćina, rekao je da je u Bosnu, na poziv Srpske radikalne stranke, došao s grupom dobrovoljaca iz Beograda. Tokom noćne vožnje do Pala u autobusu je primijetio pet stranaca koji su imali poseban status i bili dobro opremljeni. Prema njegovim riječima, trojica su bili Italijani – jedan iz Milana – dok preostala dvojica nisu otkrila identitet“, ispričao je Subašić.

Prema njegovim riječima, ti ljudi nisu bili plaćeni za ratovanje, već su sami plaćali da im vojska bosanskih Srba omogući da pucaju na civile – što je opisao kao „safari na ljude“.

Kako prenosi Federalna televizija (FTV), Subašić tvrdi da je tokom rata prikupio informacije o Italijanima koji su učestvovali u snajperskim napadima na Sarajevo. „Pronađena su imena nekih počinilaca, a dalja istraga mogla bi da rasvijetli kako su bila organizovana putovanja, plaćanja i povratak učesnika“, rekao je Subašić.

FTV takođe prenosi da je postojao i „poseban cjenovnik“, a da je visina naknade zavisila od toga „ko je meta – muškarac, žena, trudnica ili dijete“.

„Vikend četnici“ i sjećanja preživjelih

Sarajlije su ih zvale „vikend četnici“ – one koji su, bilo da su plaćali ili bili plaćenici, vikendom dolazili na ratište. Džemil Hodžić imao je deset godina kada je izgubio brata Amela, šesnaestogodišnjaka kojeg je 1993. ubio snajperista sa Špicaste stijene, položaja pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Danas vodi projekt Sniper Alley Photo i serijal The Story Behind The Photo, u kojem svedoči o životu pod opsadom.

„Govorilo se da dolaze ljudi sa strane. Znamo za plaćenike i dobrovoljce iz Rusije i Grčke, kao i za srpsku dijasporu. Njemački fotoreporter Peter Kulman u našem serijalu opisuje susret sa Srbima koji su dolazili iz Njemačke samo na dva dana, da bi – kako su tvrdili – ’branili svoju zemlju’. Dolazili bi u petak posle posla, a vraćali se u nedelju kasno da bi stigli na posao u ponedeljak“, priča Hodžić za DW.

Nije poznato da li su te osobe plaćale da ubijaju ili su bile plaćene, ali, kako dodaje, njihovo snajpersko djelovanje „ostavljalo je krvave tragove po sarajevskim ulicama“. „Nažalost, ubice i snajperisti koji su nas ubijali četiri godine i dalje su na slobodi. Naše tužilaštvo ne radi ništa po tom pitanju. Bojim se da će i ovaj slučaj iz Italije uskoro nestati iz medijskog prostora, sve do nekog novog otkrića“, upozorava Hodžić.

Tokača: „Ako se dešavalo, ne može ostati skriveno“

Direktor Istraživačko-dokumentacionog centra Sarajevo, Mirsad Tokača, kaže za DW da su analize stradanja civila pokazale da je snajperska vatra odnjela između 300 i 350 života na području deset sarajevskih opština. „Gotovo svi su bili civili, uključujući i djecu“, navodi on.

Iako nema konkretnih podataka o „turistima-snajperistima“, Tokača ističe da postoji dokumentovano učešće stranih plaćenika u redovima JNA i VRS: „U našoj bazi registrovano je oko 300 osoba iz Grčke, Rusije, Ukrajine i drugih zemalja koje su ratovale u sastavu srpske vojske.“

S vremenske distance od tri decenije, kaže, istina ipak izlazi na vidjelo: „Ako se nešto zaista dešavalo, to se ne može sakriti. Neko će prije ili kasnije da progovori – bilo učesnici, ako imaju savjesti, ili oni koji su sve to organizovali.“

Za Tokaču, „činjenica da italijansko pravosuđe sada istražuje taj slučaj govori da postoje određeni podaci koji potvrđuju jedan oblik brutalnog i nečovječnog djelovanja prema civilima u opsednutom gradu“.

I ranije podnošene prijave

Vijest o „snajper-turistima“ izazvala je snažan odjek u medijima jer bi to moglo da bude prvo suđenje evropskim državljanima koji su, izvan formalne vojne hijerarhije, ali uz podršku ili znanje snaga bosanskih Srba, učestvovali u ratnim zločinima u BiH.

Bivša gradonačelnica Sarajeva Benjamina Karić ranije je u vezi s tim slučajem podnjela prijavu Tužilaštvu BiH, ali je, kako tvrdi Gavaceni, to „zataškano“.

I dok u Italiji istraga napreduje, u BiH, prema riječima svedoka Edina Subašića, slučaj stoji već tri godine. Subašić za DW kaže da je sa istim dokazima Tužilaštvo Italije u Milanu otvorilo istragu: „Radi se o politički usmjerenom neradu u predmetima koji terete pripadnike VRS, a postupajuća tužiteljka Marijana Čobović opstruira sprovođenje istrage iako sam ponudio svedočenje i niz dokaza.“

Ako se dokažu navodi iz italijanske istrage, biće to prvi slučaj u kojem i evropski državljani odgovaraju za učešće u snajperskom „lovu na ljude“, jednom od simbola zla koje je Sarajevo trpelo tokom najduže opsade u modernoj istoriji.