Tufik Softić 

Sjever crne gore

Vrijedne mašine izvezli kao staro gvožđe

Sve mašine iz fabrika sa sjevera Crne Gore, iz države su svojevremeno izvezene kao staro gvožđe, što je predstavljalo vjerovatno najosmišljeniji način pljačke vrijednih industrijskih resursa, poslije čega se ovaj region naglo „strmoglavio“ prema socijalnom dnu.

To je Portalu RTCG kazao dobro obaviješteni inženjer, koji je svojevremeno radio u jednoj od velikih fabrika u Beranama.

“Uzmite za primjer, recimo, papir mašinu iz nekadašnje fabrike papira, koja je veličine lokomotive, i pored nje je čovjek kao mrav. Bile su tri takve mašine. I vi se pitate kako su mogle biti odnešene i izaći preko granice”, kaže taj inženjer.

On objašnjava da su ove papir mašine razmontirane do posljednjeg šrafa, natovarene na šlepere, zatim odvezene preko granice.

“Poslije toga su tamo gdje su odvezene, ponovo sklopljene, šraf po šraf, i tamo savršeno dobro nastavile da rade”, kaže taj inženjer.

Sagovornik Portala RTCG problematizuje, međutim, činjenicu da je neko bez ikakvih problema privatnim vlasnicima, nakon uvođenja stečajeva, omogućio da dobiju papire da se radi o starom gvožđu.

“Kako je neko najsavremeniju mašinu i opremu za proizvodnju papira mogao proglasiti starim gvožđem. Ko je i kako poslije toga dao dozvole da se kao staro gvožđe izvezu preko carine. Morala je postojati neka sprega oko svega toga”, pita ovaj čovjek.　　　　

Portal RTCG pisao je o tome kako više od tri decenije nakon takozvane AB revolucije, nema odgovora na pitanje zašto je država dozvolila da budu uništeni poznati privredni brendovi na sjeveru Crne Gore, za koje ne postoje nikakvi izgledi da bi eventualno ponovo mogli biti pokrenuti.　　　　

Sa njihovom propašću, nekada industrijski razvijeni i bogati sjever, utonuo je u potpuno siromaštvo i socijalnu bijedu, dok jedino još tajkuni, bez ikakve koristi za lokalno stanovništvo, ekploatišu prirodne resurse.　　　　

Najpoznatiji privredni brendovi koji su ugašeni u Beranama bili su fabrika celuloze i papira, a potom fabrika kože „Polimka“. Samo u ove dvije fabrike, u Beranama je u industriji radilo tri hiljade radnika.　　　　

„Na isti način kao iz fabrike papira, odnešene su i mašine za preradu kože, čija je vrijednost sigurno bila više miliona eura. A čitava fabrika je prodata iz stečaja za hiljadu eura, uz obavezu da nastavi da radi. Nije nastavila da radi, tamo je jedan od trgovinskh centara, a mašina nema. Prema mom saznanju i naše mašine danas uspješno rade u inostranstvu“, kaže jedan od bivših radnika „Polimke“. 　　　　

U ovom gradu je nakon takozvane tranzicije sačuvan i spreman da ponovo bude pokrenut, jedino Rudnik mrkog uglja, ali od najava u vezi sa tim, još uvijek nema ništa.  

Privatni vlasnik najbrutalnije je postupio u slučaju fabrike opekarskih proizvoda, odnosno ciglane, jedine u državi, koju je jednostavno porušio obećavši da će napraviti bolju i savremeniju, ali se to nije dogodilo, i sada je na mjestu ciglane gola poljana.　　　　

Bez milosti je pokradeno transportno preduzeća, kao i najveće i najpoznatije hotelsko turističko preduzeće na sjeveru, HTP „Berane“. 　　　　

Još i danas privatni preduzetnici krčme šume, zemljište i objekte koji su bili u vlasništvu velikog poljoprivrednog preduzeća, „Agropolimlja“. Ovo preduzeće je radilo u sklopu podgoričkog kombinata „13. jul“.　　　　

Lako je provjerljiv i precizan podatak da od nekadašnjih desetak hiljada zaposlenih u privredi u Beranama, danas radi svega dvije stotine.　　　　

I u Bijelom Polju temeljno je rasturen čuveni „Vunko“, odnosno „Vunarski kombinat“, koji je zapošljavao više od dvije hiljade ljudi. U ovom gradu, pored „Vunka“ propale su i sve druge privatizovane firme – dvije fabrike obuće, „Lenka“ i „Mladost“, industrija „Imako“, „Prva petoljetka“, „Bjelasica“, dok je tranziciju preživjela jedino fabrika mineralne vode „Rada“. 

U Rožajama ne radi ni jedno privatizovano preduzeće. Ova opština je po svim pokazateljima najsiromašnija na sjeveru Crne Gore. U Rožajama radi najniži postotak radno sposobnih ljudi. 

U Andrijevici je zatvorena fabrika izolacionih materijala „Termovent“, fabrika konditorskih proizvoda „Soko štark“, fabrika „Mermer“, „Štamparija“ i fabrika tapeta, pogon kožne galanterije beranske fabrike „Polimka“.

Niz katastrofalnih privatizacija zabilježen je i u Plavu i Gusinju. U tim opštinama ne rade fabrike „Titeksa“, jedna u Murini, druga u Gusinju. 

„Titeks“ je uništen i u Kolašinu. U tom gradu su, između ostalog, zatvoreni i na daleko poznata „Impregnacija drveta“, zatim „Eksport drvo“, „Transportno“ i najveća trgovačka mreža na sjeveru, „Veletrgovina“. 

Sagovornik Portala RTCG ističe da ni u jednoj od pomenutih fabrika na sjeveru, kao mnogim drugima o kojima se manje zna, danas nema ni jedne mašine, i da su sve odnešene, odnosno izvezene iz Crne Gore kao i mašine iz Berana, odnosno kako staro gvožđe.

„Ako bi mene neko pitao, ja bih rekao da je to bio organizovani kriminal. O svemu možemo pričati pa i o tranziciji, je li moralo ili nije, ali me niko ne može ubijediti da se nijesu mogle sačuvati vrijedne mašine, za neka eventualna vremena kada bi se pojavili novi investitori u toj djelatnosti, kao, usotalom, u susjednim državama“, kaže ovaj inženjer.