Mi.M. [ RSE ]

Umor od politike i nepovjerenje u izbore: Odziv birača u RS-u najniži u posljednjih 18 godina

Dio birača je izbore u Republici Srpskoj dočekao sa ubjeđenjem da su nelegitimni, drugi nijesu vidjeli smisao glasanja za predsjednika sa kratkim mandatom, treći su bojkotom slali poruku nezadovoljstva režimu i društvenim prilikama, dok četvrtima jednostavno nije postojala politička ponuda koja bi ih motivisala da izađu na biračka mjesta.

Tako rezultate nedjeljnih prijevremenih izbora za predsjednika Republike Srpske za Radio Slobodna Evropa ocjenjuje Goran Marković, profesor sa Pravnog fakulteta u Istočnom Sarajevu.

Izlaznost 23. novembra pala je u odnosu na prethodne redovne izbore, ali i na posljednje prijevremene iz 2007. godine.

Prema ocjenama analitičara, birače je od izbora odvratila mješavina političke konfuzije nakon prijetnji bojkotom, zamora zbog beskrajnih kriza i institucionalnih zastoja, te ubjeđenja da je pobjednik trke unaprijed poznat.

Svoje su učinili i loši vremenski uslovi, kao i kašnjenje u otvaranju pojedinih biračkih mjesta, dodatno obarajući već slab odaziv.

„Ljudi su zasićeni politikom. U posljednje dvije godine imali smo izrazit politički naboj sa svim onim skupštinskim zavrzlamama, presudama, natezanjima različitih strana. S druge strane, vremenske neprilike i nepovjerenje građana u demokratske, fer i poštene izbore obeshrabrili su građane“, kazao je za Radio Slobodna Evropa politički analitičar Ilija Trninić.

Prosječna izlaznost na opštim izborima u Bosni i Hercegovini na teritoriji entiteta Republika Srpska od 2002. do 2022. godine, na kojima se birao i predsjednik RS-a, iznosila je oko 55,6 odsto.

Na prijevremenim izborima 23. novembra glasalo je nešto manje od 440.000 birača, odnosno 34,8 odsto od 1,26 miliona registrovanih.
Uporedba sa jedinim ranijim prijevremenim izborima za predsjednika Republike Srpske iz 2007. godine pokazuje pad od 5,3 odsto.

Nedjeljni izbori održani su zbog smjene Milorada Dodika, lidera SNSD-a, sa ove pozicije. Sud BiH ga je u avgustu ove godine osudio za nepoštovanje odluka visokog predstavnika međunarodne zajednice u BiH Christiana Schmidta, zabranivši mu obavljanje javne funkcije šest godina.

Schmidt je tokom prethodne četiri godine poništio nekoliko neustavnih zakona Narodne skupštine RS-a, uključujući one o prenosu državne imovine na ovaj entitet i neizvršavanju odluka OHR-a i Ustavnog suda BiH, kao i o zabrani rada državnih policijskih agencija u ovom entitetu.

Birači bez motivacije

Analitičari ističu da prijevremeni izbori za samo jednu funkciju, bilo da je riječ o predsjedniku, načelniku ili gradonačelniku, obično privuku samo najvjerniji stranački kadar.

Mobilisati povremene glasače ili one koji prvi put izlaze na biračka mjesta mnogo je teže nego na opštim izborima, na kojima se bira čitav niz funkcionera – od članova Predsjedništva do poslanika u entitetskim i kantonalnim skupštinama.

„Ovo su prvi izbori bez ikakvih programa animiranja građana, bilo od stranaka, bilo od nevladinih organizacija. U posljednjih 30 godina uvijek smo imali inicijative koje su pozivale građane da izađu na izbore“, kaže za RSE Ilija Trninić, politički analitičar.

Predsjednik SNSD-a Milorad Dodik i njegove pristalice, kao i predsjednik opozicione Partije demokratskog progresa i gradonačelnik Banje Luke, u početku su odbacivali odluku o smjeni i tvrdili da neće učestvovati na izborima, što je dodatno zbunilo birače.

Trninić smatra da su takve oprečne poruke obeshrabrile ili zbunile dio birača, ali i da je mandat novog predsjednika, koji će biti kraći od deset mjeseci, takođe smanjio motivaciju za izlazak na birališta.

Opšti izbori u BiH održani su 2022. godine i na njima je lider SNSD-a Milorad Dodik osvojio 300.180 glasova, dok je njegova glavna protivkandidatkinja Jelena Trivić osvojila 273.245 glasova, odnosno 26.935 glasova manje.

Opozicija je tada, kao i nakon nedjeljnih prijevremenih izbora, optužila vladajuće za izborne manipulacije i krađu glasova, ali su Centralna izborna komisija i nadležni Sud BiH te optužbe odbacili kao neosnovane.

Vladajući SNSD sa koalicionim partnerima ušao je nakon toga u državnu vlast koja je pokušavala ispuniti uslove koje je Evropska unija postavila pred Bosnu i Hercegovinu kako bi otvorila pregovore o punopravnom članstvu.

Nakon donošenja neustavnih zakona u Narodnoj skupštini RS-a, koalicija na državnom nivou se raspala i pokrenuta je smjena kadrova SNSD-a u Savjetu ministara i Parlamentu BiH, kao i sudski proces protiv Milorada Dodika i njemu bliskih saradnika.