Jasmina Roze (priredila)  [ DW ]

01. 12. 2025. 13:56

FAS: „Sarajevo safari“ – zaplet kao u trileru

Članak počinje navodima bivšeg američkog marinca i vatrogasca Džona Džordana, koji je prvi svedočio o „turistima snajperistima“ u februaru 2007. pred Haškim tribunalom, a transkript ispitivanja dostupan je na internetu.

„Džordan je u više navrata u Sarajevu vidio muškarce koji su mu privukli pažnju odjećom, oružjem, te činjenicom da su ih vodili lokalni ljudi. Neki su imali puške, koje su više odgovarale lovu na divlje svinje u Švarcvaldu nego borbama u gradu“, piše u tekstu.

„Jasno se vidjelo da nisu vješti u kretanju kroz ruševine. Isto mu je, kako kaže, potvrdio i jedan saradnik sa područja Mostara. Nakon Džordanovog svedočenja o 'turistima snajperistima' nije se desilo ništa. Možda zato što su dugo smatrane urbanom legendom priče o Kanađanima, Rusima, Nemcima, Švajcarcima i Italijanima, koji su s lovačkom opremom dolazili u Sarajevo i plaćali srpskim paravojnim jedinicama ogromne sume da bi mogli ići u lov na ljude“, piše Frankfurter algemajne cajtung u nedeljnom izdanju (FAS).

„Ratni turisti nastavili izlete i tokom 1994. i 1995.“

Njemački list se potom osvrće na dosije koji je italijanski novinar Gavaceni sa svojim advokatom Nikolom Brigidom i bivšim sudijom Gidom Salvinijem predao tužilaštvu u Milanu januara ove godine, a koji je FAS dobio na uvid.

„Tu se navodi da je riječ o najmanje stotinu 'ratnih turista', koji su nazivali jedni druge 'strelcima' – mada bi prikladniji izraz bio serijske ubice.“

Navodno su plaćali i do 300.000 evra (u današnjoj vrednosti): „Djeca su koštala najviše, zatim muškarci (po mogućnosti u uniformi i naoružani), onda žene, a najzad starci su se mogli ubijati besplatno.“

U dokumentu se tvrdi da je italijanska vojna obavještajna služba 1993. bila obavještena o „ratnim turistima“ i nekoliko mjeseci kasnije saopštila da je identifikovala polaznu tačku tura i da ih je zaustavila. Ali da li je to zaista istina?

„Ne, danas znamo da to ne odgovara istini. Izleti na front nastavljeni su i tokom 1994. i 1995“, rekao je Gavaceni prošle srede u Milanu, prenosi njemački list.

Gavaceni, koji je autor knjiga o atentatima na sudije Đovanija Falkonea i Paola Borselinija koji su bili lovci na mafiju, i o atentatu na papu Jovana Pavla II, u februaru bi trebalo da objavi svoju najnoviju knjigu pod naslovom „I cecchini del weekend“ („Vikend-snajperisti“). Netfliks i Amazon su ga kontaktirali – žele da ekranizuju knjigu, koju će objaviti izdavačka kuća Paper First.

Šta ga je najviše šokiralo? „Da je ubijeno dijete očigledno bilo najtraženiji trofej“, piše FAS i nastavlja: „Tokom opsade Sarajeva, koja je počela 6. aprila 1992. i završila se 29. februara 1996, ubijeno je 11.541 ljudi. Među žrtvama je bilo 1.621 dete. Svaka porodica u gradu ima bar jednu žrtvu poginulu od granate ili snajpera. Sarajevo je okruženo planinama visokim preko dvije hiljade metara, koje se spuštaju u blage brežuljke.

Snajperisti su bili postavljeni na tim uzvišenjima, s pogledom na ulice, trgove, stanove. Ili su bili na neboderima, sa pogledom na 'Snajper aleju'. Ljudi koji su morali napolje po vodu ili hranu trčali su trotoarima ili se sklanjali uz oklopna vozila UN. Među mjecima koji su stizali iznenada i takoreći niotkud, prema Gavacenijevim istraživanjima, bilo je i onih koje su ispaljivali stranci – 'vikend-snajperisti' – koji bi dolazili petkom, ostajali dva-tri dana, a onda se u nedelju vraćali kući i u ponedeljak nastavljali svoje normalne živote.“

„Radost ubijanja“

Gavaceni je od kriminološkinje Martine Radice naručio profil počinilaca. „Bili su dobrostojeći, iz viših slojeva društva, poput ljekara, sudija, advokata, notara i preduzetnika, skloni lovu. Sve se temeljilo na traženju adrenalina. Bila je to radost ubijanja; jednom osjetiti moć da možeš ugasiti život čovjeku s kojim te ništa ne povezuje“, kaže Gavaceni za njemački list.

U početku se govorilo da su među učesnicima bili desničari. „To je dezinformacija. Ne potiče od mene“, objašnjava Gavaceni. „Ne vjerujem da je političko ili ideološko uvjerenje igralo bilo kakvu ulogu.“

Da li je razgovarao s ljudima koji su vidjeli strance kako pucaju? „Da.“

Prvi put je saznao za ratne turiste u martu 1995. iz članka u Korijere dela Sera. „Bio sam zgrožen i godinama sam o tome razmišljao.“ Počeo je da piše triler na tu temu. „Ali ubrzo sam shvatio da premalo znam. Sve bih morao da izmislim, pa sam odustao.“ A onda je u jesen 2022. izašao film „Sarajevo Safari“ slovenačkog režisera Mirana Zupaniča.

Gavaceni je pisao Zupaniču, koji mu je poslao link i dostupne podatke. Najviše su ga potresle izjave bivšeg pripadnika bosanske obavještajne službe Edina Subašića. Gavaceni mu je pisao. Otpočela je intenzivna komunikacija, koja je dio dosijea… Citat iz mejla Edina Subašića iz novembra 2024. navodi:

„Krajem 1993. sam iz dokumenata bosanske vojne obavještajne službe, tokom ispitivanja zarobljenog srpskog dobrovoljca, saznao za ovaj fenomen. On je rekao da je s njim iz Beograda došlo pet stranaca.“

Najmanje trojica su bila Italijani. Sastajali su se u Trstu, zatim bi odletjeli do Beograda, potom su prebacivani u Mostar ili Sarajevo. Od Subašića potiče i izjava da je italijanski vojni obavještajni servis SIMSI (raspušten 2007) tvrdio da su te ture zaustavili.

„U Trstu i Gorici nema podataka o kretanju lovačkih grupa“

„U međuvremenu se u italijanskoj štampi javljaju i drugi koji potvrđuju optužbe. Diplomata Majkl Đifoni, tada stacioniran u Sarajevu, rekao je da mu je 1994. rečeno kako „stižu autobusi puni bogataša sa svih strana. Lovci, ali i biznismeni.“

Javila se i penzionisana radnica Karitasa koja je vodila humanitarne transporte i rekla da je vidjela autobuse iz kojih su izlazili stranci u skupoj odjeći i s oružjem.

Hrvatski istraživački novinar Domagoj Margetić tvrdi upravo da je i srpski predsjednik Aleksandar Vučić 1992–1993, kao dvadesetogodišnjak, „sarađivao s turistima koji su plaćali“, dok je bio dobrovoljac bosansko-srpske paravojske koja je držala Jevrejsko groblje iznad Sarajeva. Vučićeva portparolka je te navode odlučno odbacila.

Sve to sada mora da provjeri milansko tužilaštvo. Ispitivanja su već počela. Pokret Pet zvezdica podnjeo je parlamentarni zahtjev da se objave dokumenti koje italijanske obavještajne službe navodno imaju o „Sarajevo safarijima“.

Za knjigu o atentatu na papu Ecio Gavaceni je imao pristup arhivu DIGOS-a, specijalne istražne jedinice italijanske policije. „Pomislio sam da bi bilo interesantno pitati arhive DIGOS-a u Trstu i Gorici imaju li bilješke o prolasku lovačkih grupa.“

Tamo su mu, međutim, rekli da materijal iz tog perioda više ne postoji. „Nije li to čudno? Dok se u Rimu sve arhivira, na mestima koja su tokom rata na Balkanu bila čvorište ljudi, oružja i droge – sve je navodno bačeno?“

Neke stvari koje priča zvuče gotovo kao teorije zavjere ili kao zaplet iz trilera, piše dalje njemački list. Očekivao je prijetnje. „Ali ništa nije stiglo, a iskreno, to nije dobar znak. Mislim da neko čeka da vidi šta će knjiga otkriti.“

Milanskom tužiocu Alesandru Gobiju predao je i listu imena osoba koje je identifikovao kao učesnike safarija. U knjizi ih neće imenovati.

„Ako pravosuđe dođe do istih zaključaka kao Gavaceni i ako se uspije uhvatiti makar jedan čovjek koji je učestvovao u smrtonosnim safarijima, to bi moglo biti suđenje vijeka. Indicije su cijelo vrijeme bile tu. Trebalo ih je samo povezati – što je Gavaceni radio za svojim laptopom u restoranima jednog tržnog centra“, zaključuje na kraju članka nedeljno izdanje lista Frankfurter algemajne cajtung.